Kliknij tutaj >> 🐇 Matura Biologia 2009 Poziom Rozszerzony

Biologia, matura 2023 maj - poziom rozszerzony - pytania i odpowiedzi. Chemia, matura 2023 maj - poziom rozszerzony - pytania i odpowiedzi. DATA: 15 maja 2023 Matura biologia – maj 2005 – poziom rozszerzony – odpowiedzi. Podziel się tym arkuszem ze znajomymi: Facebook; Matura biologia 2009 Matura próbna biologia NOWA Teraz matura. Biologia. Vademecum z cyfrowym wspomaganiem nauki. Vademecum "NOWA Teraz matura. Biologia" pozwala uporządkować i powtórzyć treści przedmiotowe oraz zapoznać się ze sposobami rozwiązywania zadań egzaminacyjnych. Realizuje wymagania egzaminacyjne CKE obowiązujące na maturze w roku 2023 i 2024. Zawiera: Matura biologia 2019 czerwiec (poziom rozszerzony) Matura: CKE Arkusz maturalny: biologia rozszerzona Rok: 2019. Matura biologia 2009 Matura próbna biologia 2009 Matura: CKE. Przedmiot: chemia. Poziom: podstawowy. Rok: 2009. Arkusz PDF i odpowiedzi do pobrania: Matura chemia – poziom podstawowy – maj 2009. Matura chemia – poziom podstawowy – maj 2009 – odpowiedzi. Podeślij arkusz swoim znajomym! Vay Tiền Nhanh Chỉ Cần Cmnd. Zadanie 1. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono budowÄâĂ˘âË ukĂĹĄĂ˘âŹĹĄadu pokarmowego czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. a) Podaj literÄâĂ˘âË i nazwÄâĂ˘âË odcinka przewodu pokarmowego, w ktĂâÄąârym wystÄâĂ˘âËpujÄâĂ˘âŹĹ bakterie symbiotyczne. B. jelito grube b) WymieĂĹĄĂ˘âŹĹž dwie funkcje tego odcinka. 1. WchĂĹĄĂ˘âŹĹĄanianie wody i soli mineralnych 2. Formowanie kaĂĹĄĂ˘âŹĹĄu i przesuwanie go w kierunku odbytnicy Zadanie 2. (1 pkt) PoniĂĹĄÄąĹszy schemat przedstawia uproszczony przekrĂâÄąâj poprzeczny przez jelito - jeden z odcinkĂâÄąâw przewodu pokarmowego czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. Podaj nazwÄâĂ˘âË odcinka jelita przedstawionego na powyĂĹĄÄąĹszym schemacie oraz nazwÄâĂ˘âË elementu jego budowy, ktĂâÄąâry umoĂĹĄÄąĹliwia tÄâĂ˘âË identyfikacjÄâĂ˘âË. Jest to jelito cienkie poniewaĂĹĄÄąĹ posiada kosmki jelitowe Zadanie 3. (3 pkt) Trawienie zĂĹĄĂ˘âŹĹĄoĂĹĄÄąĹonych zwiÄâĂ˘âŹĹzkĂâÄąâw organicznych zawartych w pokarmach wymaga okreĂĹĄĂ˘âŹĹlonych warunkĂâÄąâw. OkreĂĹĄĂ˘âŹĹl warunki konieczne do prawidĂĹĄĂ˘âŹĹĄowego przebiegu trawienia tĂĹĄĂ˘âŹĹĄuszczĂâÄąâw w dwunastnicy, uwzglÄâĂ˘âËdniajÄâĂ˘âŹĹc: a) nazwÄâĂ˘âË enzymu Lipaza trzustkowa b) odczyn ĂĹĄĂ˘âŹĹrodowiska, w ktĂâÄąârym dziaĂĹĄĂ˘âŹĹĄa enzym trawiÄâĂ˘âŹĹcy tĂĹĄĂ˘âŹĹĄuszcze: Odczyn zasadowy c) nazwÄâĂ˘âË wydzieliny (produkowanej w wÄâĂ˘âŹĹtrobie) uĂĹĄĂ˘âŹĹĄatwiajÄâĂ˘âŹĹcej trawienie tĂĹĄĂ˘âŹĹĄuszczĂâÄąâw. ĂĹĄÄąÄ˝ĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âŹÄ Zadanie 4. (1 pkt) Na ĂĹĄĂ˘âŹĹniadanie uczeĂĹĄĂ˘âŹĹž zjadĂĹĄĂ˘âŹĹĄ posiĂĹĄĂ˘âŹĹĄek zĂĹĄĂ˘âŹĹĄoĂĹĄÄąĹony wyĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âŹĹcznie z wÄâĂ˘âËglowodanĂâÄąâw (skrobi i sacharozy). Zaznacz informacjÄâĂ˘âË, ktĂâÄąâra prawidĂĹĄĂ˘âŹĹĄowo opisuje trawienie wyĂĹĄÄąĹej wymienionego posiĂĹĄĂ˘âŹĹĄku. A. WiÄâĂ˘âËksza czÄâĂ˘âËĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ tego posiĂĹĄĂ˘âŹĹĄku nie ulegnie strawieniu, ze wzglÄâĂ˘âËdu na brak odpowiedniego enzymu trawiennego w przewodzie pokarmowym czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. B. Trawienie zachodziÄâĂ˘âŹÄ bÄâĂ˘âËdzie stopniowo, we wszystkich odcinkach przewodu pokarmowego, aĂĹĄÄąĹ po jelito cienkie. C. Trawienie tego posiĂĹĄĂ˘âŹĹĄku zachodziÄâĂ˘âŹÄ bÄâĂ˘âËdzie gĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâwnie w ĂĹĄÄąĹoĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âŹĹdku, ze wzglÄâĂ˘âËdu na obecnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ specyficznych enzymĂâÄąâw. D. Trawienie zachodziÄâĂ˘âŹÄ bÄâĂ˘âËdzie tylko w tych odcinkach przewodu pokarmowego, w ktĂâÄąârych jest ĂĹĄĂ˘âŹĹrodowisko obojÄâĂ˘âËtne lub zasadowe Zadanie 5. (1 pkt) Na podstawie tekstu zaznacz wykres (1, 2 lub 3), ktĂâÄąâry obrazuje prawidĂĹĄĂ˘âŹĹĄowy udziaĂĹĄĂ˘âŹĹĄ poszczegĂâÄąâlnych posiĂĹĄĂ˘âŹĹĄkĂâÄąâw w caĂĹĄĂ˘âŹĹĄodziennym zapotrzebowaniu czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka na skĂĹĄĂ˘âŹĹĄadniki pokarmowe. Wykres 2 Zadanie 6. (2 pkt) KorzystajÄâĂ˘âŹĹc z poniĂĹĄÄąĹeszego tekstu wyjaĂĹĄĂ˘âŹĹnij, uwzglÄâĂ˘âËdniajÄâĂ˘âŹĹc obecnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ HDL lub LDL, w jaki sposĂâÄąâb spoĂĹĄÄąĹywanie kaĂĹĄÄąĹdego z wymienionych rodzajĂâÄąâw tĂĹĄĂ˘âŹĹĄuszczĂâÄąâw (roĂĹĄĂ˘âŹĹlinne, zwierzÄâĂ˘âËce) moĂĹĄÄąĹe wpĂĹĄĂ˘âŹĹĄywaÄâĂ˘âŹÄ na rozwĂâÄąâj miaĂĹĄÄąĹdĂĹĄÄąĹycy w organizmie czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. ... TĂĹĄĂ˘âŹĹĄuszcze roĂĹĄĂ˘âŹĹlinne: ich obecnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ w pokarmie chroni tÄâĂ˘âËtnice przed rozwojem miaĂĹĄÄąĹdĂĹĄÄąĹycy, gdyĂĹĄÄąĹ wpĂĹĄĂ˘âŹĹĄywajÄâĂ˘âŹĹ na wzrost poziomu lipoprotein HDL we krwi. Lipoproteiny HDL usuwajÄâĂ˘âŹĹ czÄâĂ˘âŹĹsteczki cholesterolu ze ĂĹĄĂ˘âŹĹcian tÄâĂ˘âËtnic do wÄâĂ˘âŹĹtroby. TĂĹĄĂ˘âŹĹĄuszcze zwierzÄâĂ˘âËce: ich obecnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ w pokarmie sprzyja wzrostowi poziomu lipoprotein LDL we krwi. Lipoproteiny LDL transportujÄâĂ˘âŹĹc cholesterol przenikajÄâĂ˘âŹĹ przez ĂĹĄĂ˘âŹĹciany tÄâĂ˘âËtnic, co sprzyja osadzaniu siÄâĂ˘âË czÄâĂ˘âŹĹsteczek cholesterolu na wewnÄâĂ˘âËtrznych ĂĹĄĂ˘âŹĹcianach tÄâĂ˘âËtnic i powoduje powstawanie miaĂĹĄÄąĹdĂĹĄÄąĹycy. Zadanie 7. (2 pkt) W organizmie czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka wÄâĂ˘âŹĹtroba peĂĹĄĂ˘âŹĹĄni rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnorodne funkcje, w tym uczestniczy w przemianach metabolicznych rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnych zwiÄâĂ˘âŹĹzkĂâÄąâw. Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposĂâÄąâb przemiany biochemiczne, ktĂâÄąârym podlegajÄâĂ˘âŹĹ aminokwasy w wÄâĂ˘âŹĹtrobie czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. PodkreĂĹĄĂ˘âŹĹl dwie funkcje wÄâĂ˘âŹĹtroby w organizmie czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka, ktĂâÄąâre sÄâĂ˘âŹĹ zilustrowane na powyĂĹĄÄąĹszym schemacie. A. Magazynuje ĂĹĄÄąĹelazo. B. Produkuje rĂâÄąâĂĹĄÄąĹne biaĂĹĄĂ˘âŹĹĄka. C. Wytwarza ĂĹĄÄąĹĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âŹÄ. D. Wytwarza mocznik. E. Produkuje ciepĂĹĄĂ˘âŹĹĄo. Zadanie 8. (2 pkt) W organizmie czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka wystÄâĂ˘âËpujÄâĂ˘âŹĹ rĂâÄąâĂĹĄÄąĹne rodzaje tkanki miÄâĂ˘âËĂĹĄĂ˘âŹĹniowej. (...) Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszych informacji skonstruuj tabelÄâĂ˘âË pozwalajÄâĂ˘âŹĹcÄâĂ˘âŹĹ porĂâÄąâwnaÄâĂ˘âŹÄ wĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâkna miÄâĂ˘âËĂĹĄĂ˘âŹĹniĂâÄąâwki gĂĹĄĂ˘âŹĹĄadkiej z wĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâknami miÄâĂ˘âËĂĹĄĂ˘âŹĹniĂâÄąâwki szkieletowej, z uwzglÄâĂ˘âËdnieniem dwĂâÄąâch cech: ksztaĂĹĄĂ˘âŹĹĄtu wĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâkien oraz rozmieszczenia w nich jÄâĂ˘âŹĹder komĂâÄąârkowych. Rodzaj tkanki miÄâĂ˘âËĂĹĄĂ˘âŹĹniowej | MiÄâĂ˘âËĂĹĄĂ˘âŹĹnie gĂĹĄĂ˘âŹĹĄadkie | MiÄâĂ˘âËĂĹĄĂ˘âŹĹnie Szkieletowe KsztaĂĹĄĂ˘âŹĹĄt wĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâkien | WĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâkna wrzecionowate| WĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâkna wydĂĹĄĂ˘âŹĹĄuĂĹĄÄąĹone, cylindryczne Rozmieszczenie jÄâĂ˘âŹĹder | Pojedyncze jÄâĂ˘âŹĹdra poĂĹĄĂ˘âŹĹĄoĂĹĄÄąĹone centralnie |Liczne jÄâĂ˘âŹĹdra poĂĹĄĂ˘âŹĹĄoĂĹĄÄąĹone obwodowo, przy bĂĹĄĂ˘âŹĹĄonie komĂâÄąârkowej wĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâkna Zadanie 9. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono jeden z rodzajĂâÄąâw stawĂâÄąâw wystÄâĂ˘âËpujÄâĂ˘âŹĹcych w organizmie czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. Wpisz w odpowiednie miejsca informacje o przedstawionym rodzaju stawu. a) Rodzaj stawu: staw panewkowy Zakres ruchĂâÄąâw tego stawu: ruch moĂĹĄÄąĹe odbywaÄâĂ˘âŹÄ siÄâĂ˘âË wokĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄ wielu osi, ale zakres ruchu jest niewielki ze wzglÄâĂ˘âËdu na gĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âËbokoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ panewki b) PrzykĂĹĄĂ˘âŹĹĄad tego rodzaju stawu w organizmie czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka: staw biodrowy Zadanie 10. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono budowÄâĂ˘âË pÄâĂ˘âËcherzyka pĂĹĄĂ˘âŹĹĄucnego czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. WyjaĂĹĄĂ˘âŹĹnij na przykĂĹĄĂ˘âŹĹĄadzie jednego, przestawionego na rysunku elementu budowy pÄâĂ˘âËcherzyka pĂĹĄĂ˘âŹĹĄucnego przystosowanie pÄâĂ˘âËcherzyka do peĂĹĄĂ˘âŹĹĄnionej funkcji. Np. NabĂĹĄĂ˘âŹĹĄonek jednowarstwowy pĂĹĄĂ˘âŹĹĄaski pokrywajÄâĂ˘âŹĹcy pÄâĂ˘âËcherzyk pĂĹĄĂ˘âŹĹĄucny jest cienkÄâĂ˘âŹĹ warstwÄâĂ˘âŹĹ przez ktĂâÄąârÄâĂ˘âŹĹ swobodnie moĂĹĄÄąĹe odbywaÄâĂ˘âŹÄ siÄâĂ˘âË transport gazĂâÄąâw oddechowych na drodze dyfuzji. Zadanie 11. (2 pkt) W warunkach deficytu tlenowego, podczas intensywnego wysiĂĹĄĂ˘âŹĹĄku fizycznego, w organizmie czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka wytwarzany jest kwas mlekowy, ktĂâÄąâry dalej jest przeksztaĂĹĄĂ˘âŹĹĄcany do glukozy. Na schemacie przedstawiono przemiany kwasu mlekowego w dwĂâÄąâch narzÄâĂ˘âŹĹdach organizmu czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. Podaj nazwy tych narzÄâĂ˘âŹĹdĂâÄąâw, wybierajÄâĂ˘âŹĹc je z poniĂĹĄÄąĹszych: serce, dwunastnica, miÄâĂ˘âËsieĂĹĄĂ˘âŹĹž dwugĂĹĄĂ˘âŹĹĄowy, trzustka,wÄâĂ˘âŹĹtroba, mĂâÄąâzg Zadanie 12. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposĂâÄąâb budowÄâĂ˘âË serca czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. a) Podaj nazwÄâĂ˘âË struktury w sercu czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka oznaczonej na schemacie literÄâĂ˘âŹĹ A. Zastawka przedsionkowo-komorowa dwudzielna b) Przedstaw sposĂâÄąâb, w jaki struktura A umoĂĹĄÄąĹliwia sprawny transport krwi przez serce. Zastawka dwudzielna zapobiega cofaniu siÄâĂ˘âË krwi do lewego przedsionka podczas skurczu lewej komory. Zadanie 13. (1 pkt) WystÄâĂ˘âŹĹpienie w bĂĹĄĂ˘âŹĹĄonie komĂâÄąârkowej erytrocytĂâÄąâw wyĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âŹĹcznie antygenu A warunkuje grupÄâĂ˘âË krwi A, wyĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âŹĹcznie antygenu B - grupÄâĂ˘âË krwi B. Jednoczesna obecnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ obu antygenĂâÄąâw warunkuje grupÄâĂ˘âË krwi AB, a brak jakichkolwiek antygenĂâÄąâw - grupÄâĂ˘âË krwi 0. W osoczu krwi znajdujÄâĂ˘âŹĹ siÄâĂ˘âË przeciwciaĂĹĄĂ˘âŹĹĄa (aglutyniny) skierowane przeciw antygenom nieobecnym na erytrocytach wĂĹĄĂ˘âŹĹĄasnego ustroju. Obecnie nie stosuje siÄâĂ˘âË juĂĹĄÄąĹ bezpoĂĹĄĂ˘âŹĹredniego przetaczania (transfuzji) peĂĹĄĂ˘âŹĹĄnej krwi (krwinek wraz z osoczem). ... Dawca: Grupa B Biorca: Grupa A Zadanie 14. (1 pkt)Na schemacie przedstawiono budowÄâĂ˘âË nerki czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka (przekrĂâÄąâj podĂĹĄĂ˘âŹĹĄuĂĹĄÄąĹny), strzaĂĹĄĂ˘âŹĹĄkami oznaczono kierunek ruchu pĂĹĄĂ˘âŹĹĄynĂâÄąâw (krwi i moczu). Wypisz ze schematu nazwÄâĂ˘âË naczynia krwionoĂĹĄĂ˘âŹĹnego, w ktĂâÄąârym pĂĹĄĂ˘âŹĹĄynÄâĂ˘âŹĹca krew nie powinna zawieraÄâĂ˘âŹÄ mocznika. OdpowiedĂĹĄÄąĹ¸ uzasadnij. ĂĹĄÄąÄ˝yĂĹĄĂ˘âŹĹĄa nerkowa, poniewaĂĹĄÄąĹ mocznik w czasie filtracji krwi w kĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âËbuszkach naczyniowych trafia do moczu pierwotnego. Zadanie 15. (1 pkt) SkĂâÄąâra, poza funkcjÄâĂ˘âŹĹ ochronnÄâĂ˘âŹĹ i odbieraniem bodĂĹĄÄąĹ¸cĂâÄąâw, bierze udziaĂĹĄĂ˘âŹĹĄ w regulacji temperatury ciaĂĹĄĂ˘âŹĹĄa oraz gospodarce wodno-mineralnej. Powierzchnia skĂâÄąâry w stosunku do masy ciaĂĹĄĂ˘âŹĹĄa czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka zmienia siÄâĂ˘âË w ciÄâĂ˘âŹĹgu jego ĂĹĄÄąĹycia i w przeliczeniu na 1 kg masy ciaĂĹĄĂ˘âŹĹĄa wynosi ĂĹĄĂ˘âŹĹrednio: u niemowlÄâĂ˘âËcia 700 cm2, a u dorosĂĹĄĂ˘âŹĹĄego czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka 220 cm2. Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszych informacji oceĂĹĄĂ˘âŹĹž, kto podczas upaĂĹĄĂ˘âŹĹĄu jest naraĂĹĄÄąĹony na szybsze odwodnienie. A. CzĂĹĄĂ˘âŹĹĄowiek dorosĂĹĄĂ˘âŹĹĄy, poniewaĂĹĄÄąĹ ma wiÄâĂ˘âËkszÄâĂ˘âŹĹ caĂĹĄĂ˘âŹĹĄkowitÄâĂ˘âŹĹ powierzchniÄâĂ˘âË skĂâÄąâry niĂĹĄÄąĹ niemowlÄâĂ˘âË. B. CzĂĹĄĂ˘âŹĹĄowiek dorosĂĹĄĂ˘âŹĹĄy, poniewaĂĹĄÄąĹ w przeliczeniu na 1 kg wagi ma mniejszÄâĂ˘âŹĹ powierzchniÄâĂ˘âË skĂâÄąâry niĂĹĄÄąĹ niemowlÄâĂ˘âË. C. NiemowlÄâĂ˘âË, poniewaĂĹĄÄąĹ w przeliczeniu na 1 kg wagi ma wiÄâĂ˘âËkszÄâĂ˘âŹĹ powierzchniÄâĂ˘âË skĂâÄąâry niĂĹĄÄąĹ czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowiek dorosĂĹĄĂ˘âŹĹĄy. D. NiemowlÄâĂ˘âË, poniewaĂĹĄÄąĹ ma mniejszÄâĂ˘âŹĹ powierzchniÄâĂ˘âË skĂâÄąâry niĂĹĄÄąĹ czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowiek dorosĂĹĄĂ˘âŹĹĄy. Zadanie 16. (2 pkt) Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszego schematu opisz dwie drogi zakaĂĹĄÄąĹenia siÄâĂ˘âË czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka gruĂĹĄÄąĹ¸licÄâĂ˘âŹĹ. 1. Przez powietrze (drogÄâĂ˘âŹĹ kropelkowÄâĂ˘âŹĹ), stycznoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ z obecnymi w powietrzu wydzielinami osoby chorej - kichanie, kaszel 2. DrogÄâĂ˘âŹĹ pokarmowÄâĂ˘âŹĹ , przez spoĂĹĄÄąĹycie pokarmĂâÄąâw pochodzÄâĂ˘âŹĹcych od zwierzÄâĂ˘âŹĹt chorych na gruĂĹĄÄąĹ¸licÄâĂ˘âË, np. mleka Zadanie 17. (1 pkt) Na schemacie wymieniono choroby wywoĂĹĄĂ˘âŹĹĄywane przez bakterie, wirusy i pierwotniaki. Wypisz ze schematu nazwy dwĂâÄąâch chorĂâÄąâb wywoĂĹĄĂ˘âŹĹĄywanych przez wirusy. Grypa i odra Zadanie 18. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono zmiany zachodzÄâĂ˘âŹĹce wewnÄâĂ˘âŹĹtrz oka podczas oglÄâĂ˘âŹĹdania przedmiotĂâÄąâw umieszczonych w rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnej od niego odlegĂĹĄĂ˘âŹĹĄoĂĹĄĂ˘âŹĹci (A - z daleka, B - z bliska).Podaj, na czym polega akomodacja oka podczas przenoszenia wzroku z przedmiotu umieszczonego daleko na przedmiot znajdujÄâĂ˘âŹĹcy siÄâĂ˘âË blisko. Akomodacja polega na zmianie ksztaĂĹĄĂ˘âŹĹĄtu soczewki oka, a wskutek tego zmianie jej ogniskowej, oraz zmianie odlegĂĹĄĂ˘âŹĹĄoĂĹĄĂ˘âŹĹci soczewki od siatkĂâÄąâwki. Podczas przenoszenia wzroku z przedmiotu umieszczonego daleko na przedmiot znajdujÄâĂ˘âŹĹcy siÄâĂ˘âË blisko soczewka staje siÄâĂ˘âË bardziej wypukĂĹĄĂ˘âŹĹĄa. Zadanie 19. (3 pkt) Na rysunku przedstawiono schemat budowy ucha czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. a) PoĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âŹĹcz w pary nazwy elementĂâÄąâw ucha z nazwami ich funkcji. A. bĂĹĄĂ˘âŹĹĄona bÄâĂ˘âËbenkowa, B. trÄâĂ˘âŹĹbka Eustachiusza, C. kanaĂĹĄĂ˘âŹĹĄ sĂĹĄĂ˘âŹĹĄuchowy zewnÄâĂ˘âËtrzny I. przenosi falÄâĂ˘âË dĂĹĄÄąĹ¸wiÄâĂ˘âËkowÄâĂ˘âŹĹ (w sĂĹĄĂ˘âŹĹĄupie powietrza), II. odbiera drgania fali dĂĹĄÄąĹ¸wiÄâĂ˘âËkowej, III. odbiera i przetwarza wraĂĹĄÄąĹenia sĂĹĄĂ˘âŹĹĄuchowe, IV. wyrĂâÄąâwnuje ciĂĹĄĂ˘âŹĹnienie wewnÄâĂ˘âËtrzne w uchu A-II, B-IV, C-I b) Podaj, do ktĂâÄąârej czÄâĂ˘âËĂĹĄĂ˘âŹĹci ucha (zewnÄâĂ˘âËtrznego, wewnÄâĂ˘âËtrznego, ĂĹĄĂ˘âŹĹrodkowego) naleĂĹĄÄąĹÄâĂ˘âŹĹ kosteczki sĂĹĄĂ˘âŹĹĄuchowe. kosteczki sĂĹĄĂ˘âŹĹĄuchowe naleĂĹĄÄąĹÄâĂ˘âŹĹ do ucha ĂĹĄĂ˘âŹĹrodkowego c) WymieĂĹĄĂ˘âŹĹž nazwy kosteczek sĂĹĄĂ˘âŹĹĄuchowych zgodnie z kolejnoĂĹĄĂ˘âŹĹciÄâĂ˘âŹĹ przekazywania drgaĂĹĄĂ˘âŹĹž fali dĂĹĄÄąĹ¸wiÄâĂ˘âËkowej. mĂĹĄĂ˘âŹĹĄoteczek, kowadeĂĹĄĂ˘âŹĹĄko, strzemiÄâĂ˘âŹĹczko Zadanie 20. (1 pkt) Na widok cytryny wiele osĂâÄąâb ĂĹĄĂ˘âŹĹlini siÄâĂ˘âË, jakby piĂĹĄĂ˘âŹĹĄo jej kwaĂĹĄĂ˘âŹĹny sok. OkreĂĹĄĂ˘âŹĹl rodzaj odruchu (warunkowy, bezwarunkowy), ktĂâÄąâry wystÄâĂ˘âŹĹpiĂĹĄĂ˘âŹĹĄ u wyĂĹĄÄąĹej opisanych osĂâÄąâb. OdpowiedĂĹĄÄąĹ¸ uzasadnij. Jest to odruch warunkowy. PowstaĂĹĄĂ˘âŹĹĄ w wyniku skojarzenia obrazu cytryny z kwaĂĹĄĂ˘âŹĹnym smakiem jej soku. A sok z cytryny, gdy znajdzie siÄâĂ˘âË w jamie ustnej wywoĂĹĄĂ˘âŹĹĄuje zwiÄâĂ˘âËkszone wydzielanie ĂĹĄĂ˘âŹĹliny. Zadanie 21. (1 pkt) Pod wpĂĹĄĂ˘âŹĹĄywem hormonĂâÄąâw podwzgĂâÄąârza, u chĂĹĄĂ˘âŹĹĄopcĂâÄąâw wzrasta wydzielanie testosteronu od 10. roku ĂĹĄÄąĹycia do 20. roku ĂĹĄÄąĹycia. Wysoki poziom testosteronu utrzymuje siÄâĂ˘âË do 25. roku ĂĹĄÄąĹycia, po czym nastÄâĂ˘âËpuje powolny spadek. (..) Na podstawie powyĂĹĄÄąĹszych informacji wyjaĂĹĄĂ˘âŹĹnij zaleĂĹĄÄąĹnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ miÄâĂ˘âËdzy stosowaniem steroidĂâÄąâw anabolicznych przez mĂĹĄĂ˘âŹĹĄodych mÄâĂ˘âËĂĹĄÄąĹczyzn (do 25. roku ĂĹĄÄąĹycia) a zahamowaniem spermatogenezy. Wysoki poziom steroidĂâÄąâw anabolicznych we krwi oddziaĂĹĄĂ˘âŹĹĄuje na podwzgĂâÄąârze (mechanizm ujemnego sprzÄâĂ˘âËĂĹĄÄąĹenia zwrotnego), hamujÄâĂ˘âŹĹc wydzielanie gonadotropiny przez przysadkÄâĂ˘âË mĂâÄąâzgowÄâĂ˘âŹĹ. W wyniku tego hamowane jest uwalnianie testosteronu i proces spermatogenezy w jÄâĂ˘âŹĹdrach. Zadanie 22. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono ĂĹĄĂ˘âŹĹĄoĂĹĄÄąĹysko czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka z naczyniami krwionoĂĹĄĂ˘âŹĹnymi pĂĹĄĂ˘âŹĹĄodu i matki. Na podstawie schematu przedstaw dwie rĂâÄąâĂĹĄÄąĹne funkcje ĂĹĄĂ˘âŹĹĄoĂĹĄÄąĹyska. bierze udziaĂĹĄĂ˘âŹĹĄ w wymianie gazowej miÄâĂ˘âËdzy organizmem matki i dziecka. bierze udziaĂĹĄĂ˘âŹĹĄ w przekazywaniu substancji odĂĹĄÄąĹywczych z krwi matki do organizmu pĂĹĄĂ˘âŹĹĄodu i usuwaniu zbÄâĂ˘âËdnych produktĂâÄąâw przemiany materii (mocznika) z organizmu pĂĹĄĂ˘âŹĹĄodu do krwi matki. Zadanie 23. (1 pkt) Na schemacie przedstawiajÄâĂ˘âŹĹcym budowÄâĂ˘âË ukĂĹĄĂ˘âŹĹĄadu rozrodczego kobiety cyframi rzymskimi oznaczono trzy stadia wczesnego rozwoju zarodkowego czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka. PrzyporzÄâĂ˘âŹĹdkuj kaĂĹĄÄąĹdemu oznaczeniu (od I do III) po jednym z poniĂĹĄÄąĹszych okreĂĹĄĂ˘âŹĹleĂĹĄĂ˘âŹĹž. A. Bruzdkowanie B. Implantacja zarodka C. Owulacja D. ZapĂĹĄĂ˘âŹĹĄodnienie I D, II A, III B Zadanie 24. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono w uproszczony sposĂâÄąâb dwa etapy syntezy biaĂĹĄĂ˘âŹĹĄka w komĂâÄąârce, na podstawie informacji genetycznej zawartej w DNA. W procesie tym uczestniczÄâĂ˘âŹĹ trzy rodzaje RNA (tRNA, mRNA i rRNA), z ktĂâÄąârych uwzglÄâĂ˘âËdniono tylko jeden. a) Podaj nazwÄâĂ˘âË procesu oznaczonego na schemacie jako A. transkrypcja b) Podaj, ktĂâÄąâry z wymienionych w tekĂĹĄĂ˘âŹĹcie rodzajĂâÄąâw RNA uwzglÄâĂ˘âËdniono na schemacie. mRNA c) Przedstaw rolÄâĂ˘âË tRNA w procesie syntezy biaĂĹĄĂ˘âŹĹĄka. CzÄâĂ˘âŹĹsteczki tRNA transportujÄâĂ˘âŹĹ odpowiednie aminokwasy na rybosom i mRNA, gdzie odbywa siÄâĂ˘âË biosynteza biaĂĹĄĂ˘âŹĹĄka. Antykodon na czÄâĂ˘âŹĹsteczce tRNA ĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âŹĹczy siÄâĂ˘âË z kodonem na mRNA, co powoduje, ĂĹĄÄąĹe kolejne aminokwasy znajdujÄâĂ˘âŹĹ siÄâĂ˘âË blisko siebie i moĂĹĄÄąĹe siÄâĂ˘âË miÄâĂ˘âËdzy nimi wytworzyÄâĂ˘âŹÄ wiÄâĂ˘âŹĹzanie peptydowe. Zadanie 25. (2 pkt)Analiza kariotypu pacjenta moĂĹĄÄąĹe dostarczyÄâĂ˘âŹÄ rĂâÄąâĂĹĄÄąĹnych informacji, np. o jego pĂĹĄĂ˘âŹĹĄci i niektĂâÄąârych chorobach genetycznych. PoniĂĹĄÄąĹej przedstawiono wynik badania kariotypu pewnej osoby. a) Podaj pĂĹĄĂ˘âŹĹĄeÄâĂ˘âŹÄ osoby, ktĂâÄąârej kariotyp przedstawiono na powyĂĹĄÄąĹszym rysunku. PĂĹĄĂ˘âŹĹĄeÄâĂ˘âŹÄ ĂĹĄÄąĹeĂĹĄĂ˘âŹĹžska b) Z poniĂĹĄÄąĹszych wybierz jednÄâĂ˘âŹĹ nazwÄâĂ˘âË choroby genetycznej czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka, ktĂâÄąârÄâĂ˘âŹĹ moĂĹĄÄąĹna wykryÄâĂ˘âŹÄ dziÄâĂ˘âËki analizie kariotypu. Uzasadnij wybĂâÄąâr, opisujÄâĂ˘âŹĹc zmianÄâĂ˘âË w kariotypie, ktĂâÄąâra umoĂĹĄÄąĹliwia rozpoznanie tej choroby. A. plÄâĂ˘âŹĹsawica Huntingtona B. zespĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄ Turnera C. zespĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄ Klinefeltera D. zespĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄ Downa E. anemia sierpowata. B. zespĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄ Turnera - obecnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ tylko jednego chromosomu pĂĹĄĂ˘âŹĹĄciowego C. zespĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄ Klinefeltera - obecnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ chromosomu pĂĹĄĂ˘âŹĹĄciowego Y i dwĂâÄąâch chromosomĂâÄąâw pĂĹĄĂ˘âŹĹĄciowych X D. zespĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄ Downa - obecnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ trzech chromosomĂâÄąâw 21 Zadanie 26. (3 pkt) ZakĂĹĄĂ˘âŹĹĄada siÄâĂ˘âË, ĂĹĄÄąĹe u czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka zdolnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ zwijania jÄâĂ˘âËzyka w rurkÄâĂ˘âË warunkowana jest jednÄâĂ˘âŹĹ parÄâĂ˘âŹĹ alleli niesprzÄâĂ˘âËĂĹĄÄąĹonych z pĂĹĄĂ˘âŹĹĄciÄâĂ˘âŹĹ i jest cechÄâĂ˘âŹĹ dominujÄâĂ˘âŹĹcÄâĂ˘âŹĹ (A), a brak tej zdolnoĂĹĄĂ˘âŹĹci jest cechÄâĂ˘âŹĹ recesywnÄâĂ˘âŹĹ (a). Kobieta majÄâĂ˘âŹĹca zdolnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ zwijania jÄâĂ˘âËzyka, ma cĂâÄąârkÄâĂ˘âË o takiej samej zdolnoĂĹĄĂ˘âŹĹci jak ona, oraz syna, ktĂâÄąâry nie potrafi zwijaÄâĂ˘âŹÄ jÄâĂ˘âËzyka. Oboje dzieci majÄâĂ˘âŹĹ tego samego ojca, ktĂâÄąâry nie potrafi zwijaÄâĂ˘âŹÄ jÄâĂ˘âËzyka. MaĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂĹĄÄąĹonkowie oczekujÄâĂ˘âŹĹ na narodziny trzeciego dziecka. a) OkreĂĹĄĂ˘âŹĹl genotypy obojga rodzicĂâÄąâw. genotyp matki Aa genotyp ojca aa b) Zapisz krzyĂĹĄÄąĹĂâÄąâwkÄâĂ˘âË genetycznÄâĂ˘âŹĹ i na jej podstawie podaj, z jakim prawdopodobieĂĹĄĂ˘âŹĹžstwem trzecie dziecko tej pary bÄâĂ˘âËdzie miaĂĹĄĂ˘âŹĹĄo zdolnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ zwijania jÄâĂ˘âËzyka w rurkÄâĂ˘âË. PrawdopodobieĂĹĄĂ˘âŹĹžstwo wynosi: 50% Zadanie 27. (2 pkt) Gatunek Homo sapiens (czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowiek rozumny) pod wzglÄâĂ˘âËdem budowy rĂâÄąâĂĹĄÄąĹni siÄâĂ˘âË wieloma cechami od pozostaĂĹĄĂ˘âŹĹĄych, wspĂâÄąâĂĹĄĂ˘âŹĹĄczeĂĹĄĂ˘âŹĹnie ĂĹĄÄąĹyjÄâĂ˘âŹĹcych przedstawicieli rzÄâĂ˘âËdu naczelnych. Zaznacz dwa zestawy cech charakteryzujÄâĂ˘âŹĹcych wyĂĹĄĂ˘âŹĹĄÄâĂ˘âŹĹcznie czĂĹĄĂ˘âŹĹĄowieka rozumnego: A. obecnoĂĹĄĂ˘âŹĹÄâĂ˘âŹÄ waĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâw nadoczodoĂĹĄĂ˘âŹĹĄowych i wysklepienie stopy B. nieprzeciwstawny paluch u nogi i "esowate" wygiÄâĂ˘âËcie krÄâĂ˘âËgosĂĹĄĂ˘âŹĹĄupa C. "esowate" wygiÄâĂ˘âËcie krÄâĂ˘âËgosĂĹĄĂ˘âŹĹĄupa i przeciwstawny kciuk w dĂĹĄĂ˘âŹĹĄoni D. przeciwstawny kciuk w dĂĹĄĂ˘âŹĹĄoni i brak waĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâw nadoczodoĂĹĄĂ˘âŹĹĄowych E. wysklepienie stopy i brak waĂĹĄĂ˘âŹĹĄĂâÄąâw nadoczodoĂĹĄĂ˘âŹĹĄowych. Zadanie 28. (2 pkt) Na podstawie danych w tabeli narysuj wykresy sĂĹĄĂ˘âŹĹĄupkowe ilustrujÄâĂ˘âŹĹce zmiany, jakie zachodziĂĹĄĂ˘âŹĹĄy w zawartoĂĹĄĂ˘âŹĹci dioksyn w mleku krĂâÄąâw w Chorwacji i Niemczech (w latach 1988-2002). Zadanie 29. (1 pkt) Na podstawie danych z tabeli okreĂĹĄĂ˘âŹĹl tendencjÄâĂ˘âË zmian zawartoĂĹĄĂ˘âŹĹci dioksyn w mleku krĂâÄąâw w obu badanych krajach oraz podaj jej prawdopodobnÄâĂ˘âŹĹ przyczynÄâĂ˘âË. ARKUSZ ZAWIERA INFORMACJE PRAWNIE CHRONIONE DO MOMENTU ROZPOCZĘCIA EGZAMINU! Miejsce na naklejkę MBI-R1_1P-092 EGZAMIN MATURALNY Z BIOLOGII POZIOM ROZSZERZONY Czas pracy 150 minut Instrukcja dla zdającego 1. Sprawdź, czy arkusz egzaminacyjny zawiera 19 stron (zadania 1 - 39). Ewentualny brak zgłoś przewodniczącemu zespołu nadzorującego egzamin. 2. Odpowiedzi zapisz w miejscu na to przeznaczonym przy każdym zadaniu. 3. Pisz czytelnie. Używaj długopisu/pióra tylko z czarnym tuszem/atramentem. 4. Nie używaj korektora, a błędne zapisy wyraźnie przekreśl. 5. Pamiętaj, że zapisy w brudnopisie nie podlegają ocenie. 6. Podczas egzaminu możesz korzystać z linijki. 7. Na karcie odpowiedzi wpisz swoją datę urodzenia i PESEL. Nie wpisuj żadnych znaków w części przeznaczonej dla egzaminatora. Życzymy powodzenia! MAJ ROK 2009 Za rozwiązanie wszystkich zadań można otrzymać łącznie 60 punktów Wypełnia zdający przed rozpoczęciem pracy PESEL ZDAJĄCEGO KOD ZDAJĄCEGO 2 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 1. (1 pkt) Na rysunkach przedstawiono dwa rodzaje tkanki nabłonkowej człowieka. I II Przyporządkuj każdemu z przedstawionych na rysunkach nabłonków po jednym z wymienionych niżej miejsc jego występowania w organizmie człowieka. A. zewnętrzna powierzchnia ciała (naskórek) B. drogi oddechowe (tchawica, oskrzela) C. jelito cienkie I ......................... II ......................... Zadanie 2. (3 pkt) Obecność cukrów prostych można wykryć za pomocą odczynników Fehlinga (I i II), które dodane do badanego materiału, po podgrzaniu reagują na obecność glukozy ceglastoczerwonym zabarwieniem. Zaplanuj doświadczenie, w którym wykażesz obecność glukozy w soku z winogron. Do dyspozycji masz: sok z winogron, probówki, palnik, roztwór glukozy, odczynniki Fehlinga (I i II). W projekcie doświadczenia podaj opis: 1. próby kontrolnej 2. próby badawczej 3. sposobu ustalenia wyników 1. ................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 3. ................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 3 Zadanie 3. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono substraty i produkty przemian w mitochondrium. O2 MITOCHONDRIUM X Y CO2, H2O Zaznacz zestaw związków oznaczonych jako X i Y. X Y glukoza i ATP A ADP i Pi ATP B kwas pirogronowy, ADP i Pi kwas pirogronowy, ADP i Pi C ATP glukoza, ADP i Pi ATP D Zadanie 4. (1 pkt) Mitochondrium otoczone jest dwiema błonami. Błona wewnętrzna jest pofałdowana i tworzy grzebienie. Liczba grzebieni i ich rozmiary zwiększają się w mitochondriach występujących w komórkach narządów o intensywnym metabolizmie. Na rysunkach przestawiono schematycznie mitochondria pochodzące z dwóch różnych narządów. A. B. Podaj, który schemat przedstawia mitochondrium pochodzące najprawdopodobniej z mięśnia szkieletowego. Wybór uzasadnij jednym argumentem, uwzględniając funkcję mięśni i mitochondriów. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 5. (1 pkt) Komórki nabłonka jelita szczura wytwarzają śluz (glikoproteinę). Przeprowadzono następujące doświadczenie. Najpierw do komórek nabłonka jelita szczura wprowadzono radioaktywnie oznakowane aminokwasy. Ustalono, że zostały one wbudowane w białka, które pojawiały się najpierw w siateczce wewnątrzplazmatycznej, a potem w cysternach aparatu Golgiego. Następnie do tych samych komórek wprowadzono oznakowaną radioaktywnie glukozę i zaobserwowano, że trafiała ona od razu do cystern aparatu Golgiego z pominięciem siateczki wewnątrzplazmatycznej. Na koniec stwierdzono, że wytwarzany przez badane komórki śluz jest radioaktywny. Na podstawie opisu powyższego doświadczenia sformułuj wniosek dotyczący funkcji aparatów Golgiego w komórkach nabłonkowych jelita szczura. ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypełnia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 1. 1 2. 3 3. 1 4. 1 5. 1 4 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 6. (1 pkt) Uczniowie otrzymali polecenie zaobserwowania zjawiska plazmolizy. W tym celu: Uczeń 1 umieścił w kropli wody na szkiełku przedmiotowym komórki zwierzęce, następnie dodał dwie krople stężonego roztworu chlorku sodu i rozpoczął obserwację pod mikroskopem. Uczeń 2 umieścił w kropli wody na szkiełku przedmiotowym komórki zwierzęce, następnie dodał dwie krople wody destylowanej i rozpoczął obserwację pod mikroskopem. Uczeń 3 umieścił w kropli wody na szkiełku przedmiotowym komórki roślinne, następnie dodał dwie krople stężonego roztworu chlorku sodu i rozpoczął obserwację pod mikroskopem. Uczeń 4 umieścił w kropli wody na szkiełku przedmiotowym komórki roślinne, następnie dodał dwie krople wody destylowanej i rozpoczął obserwację pod mikroskopem. Wymień ucznia, który ma szansę zaobserwować zjawisko plazmolizy. Podaj argument uzasadniający ten wybór, uwzględniając w nim badany obiekt oraz mechanizm obserwowanego zjawiska. Uczeń: ..........................., ponieważ ............................................................................................. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 7. (1 pkt) Na wykresie przedstawiono widmo absorpcji barwników fotosyntetycznych. Przeprowadzono następujące doświadczenie. Siewki rzeżuchy podzielono na 3 grupy i umieszczono w jednakowych warunkach (wilgotność, temperatura, stężenie CO2). Każdą grupę naświetlano światłem o innej barwie przez okres dwóch tygodni: grupę I - światłem niebieskim o długości fali 440 nm grupę II - światłem żółtozielonym o długości fali 560 nm grupę III - światłem czerwonym o długości fali 660 nm. Następnie zmierzono w każdej grupie wysokość wszystkich siewek. Na podstawie powyższych danych podaj, w której grupie siewek rośliny uzyskały najwyższy wzrost. Odpowiedź uzasadnij. ....................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 5 Zadanie 8. (3 pkt) Na uproszczonym schemacie przedstawiono metabolicznych zachodzących u roślin. fazę jednego z ważnych procesów a) Faza przedstawiona na schemacie nazywa się A. cykl Calvina B. cykl Krebsa C. łańcuch oddechowy D. faza jasna fotosyntezy b) Podaj dokładną lokalizację w komórce roślinnej przedstawionej powyżej fazy. ....................................................................................................................................................... c) Wymień dwa składniki siły asymilacyjnej biorącej udział w powyższej fazie. ....................................................................................................................................................... Zadanie 9. (2 pkt) Na rysunku przedstawiono przekrój poprzeczny liścia rośliny dwuliściennej. A Podaj pełną nazwę tkanki (A) zaznaczonej na rysunku oraz określ przystosowanie jej budowy do pełnionej funkcji. Nazwa: ............................................................................. . Przystosowanie: .............................. ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypełnia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 6. 1 7. 1 8a 1 8b 1 8c 1 9. 2 6 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 10. (3 pkt) Na schemacie przedstawiono budowę kwiatu tulipana. A B C a) Podaj nazwy wskazanych na rysunku (A, B, C) elementów budowy kwiatu tulipana. A. ............................................. B. ............................................. C. ............................................ b) Podaj, czy kwiaty tulipana są wiatro- czy owadopylne. Uzasadnij odpowiedź jednym argumentem. ....................................................................................................................................................... Zadanie 11. (1 pkt) Wykonano doświadczenie, w którym do pożywki agarowej z kallusem dodawano auksyny i cytokininy zmieszane w różnych proporcjach. Obserwowano przekształcenie się kallusa albo w korzenie albo w pędy. Na poniższym schemacie zilustrowano przebieg opisanego doświadczenia. Sformułuj hipotezę badawczą potwierdzoną wynikami powyższego doświadczenia. ...................................................................................................................................................... Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 7 Zadanie 12. (1 pkt) Na schemacie w sposób uproszczony przedstawiono zasadę działania pewnego enzymu. Na podstawie analizy schematu opisz sposób, w jaki substancja X umożliwia działanie tego enzymu. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 13. (1 pkt) W soku trzustkowym występują różne enzymy trawienne rozkładające związki organiczne. Przeprowadzono doświadczenie, którego wyniki zostały zapisane w poniższej tabeli. Nr Zaobserwowane zmiany po 30 Zawartość probówek* pH zestawu minutach doświadczenia 2 ml wody + ścięte białko jaja I 7,0 Brak zmian w ilości białka kurzego + sok trzustkowy 2 ml wody + ścięte białko jaja II kurzego + sok trzustkowy + kilka 4,0 Brak zmian w ilości białka kropli stężonego kwasu 2 ml wody + ścięte białko jaja Zmniejszenie ilości białka (znaczna III kurzego + sok trzustkowy + kilka 8,0 jego część uległa strawieniu) kropli stężonej zasady * wszystkie probówki umieszczono w łaźni wodnej o temperaturze 38 oC Sformułuj problem badawczy, do rozwiązania którego posłużyło uczniom powyższe doświadczenie. ....................................................................................................................................................... Zadanie 14. (2 pkt) W przewodzie pokarmowym człowieka występują różne substancje biorące pośredni lub bezpośredni udział w trawieniu pokarmu. Spośród wymienionych poniżej substancji działających w żołądku i dwunastnicy wpisz do odpowiednich rubryk tabeli tylko te, które nie są enzymami. Dla każdej z nich podaj po jednej funkcji, jaką ona pełni w przewodzie pokarmowym. - żołądek: kwas solny, pepsyna, podpuszczka (rennina) - dwunastnica: amylaza, lipaza, trypsyna, żółć Substancja Funkcja Żołądek Dwunastnica Nr zadania Wypełnia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 10a. 1 10b 2 11. 1 12. 1 13. 1 14. 2 8 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 15. (2 pkt) Efektem trawienia skrobi i tłuszczów są odpowiednio glukoza oraz kwasy tłuszczowe i glicerol. Na schematach przedstawiono dwa sposoby wchłaniana tych substancji w komórkach kosmków jelitowych człowieka. A B Na podstawie powyższych schematów przedstaw dwie różnice w sposobie wchłaniania i dalszego transportu produktów trawienia skrobi i tłuszczów w obrębie komórek kosmków jelitowych. 1. .................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... 2. .................................................................................................................................................. ...................................................................................................................................................... ...................................................................................................................................................... Zadanie 16. (1 pkt) Wyróżnia się 4 podstawowe grupy krwi: A, B, AB i 0. W błonach erytrocytów warunkujących wystąpienie danej grupy krwi są odpowiednio antygeny A lub B, albo A i B lub nie ma żadnych antygenów. Stwierdzono, że w surowicy krwi nigdy nie występują przeciwciała skierowane przeciwko własnym antygenom. Przy niewłaściwym przetoczeniu krwi antygeny dawcy wywołują reakcję przeciwciał polegającą na zlepianiu się obcych krwinek (aglutynacja). Do dwóch probówek: pierwszej z surowicą krwi A i drugiej z surowicą krwi B dodano niewielką ilość krwi o nieznanej grupie. W obu probówkach nic się nie zmieniło (brak aglutynacji). Podaj grupę krwi, którą dodano do obu probówek. ............................................................... Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 9 Zadanie 17. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono schemat budowy serca człowieka. zastawki półksiężycowate przedsionek prawy zastawka przedsionkowo -komorowa prawa komora prawa przedsionek lewy zastawka przedsionkowo -komorowa lewa komora lewa W tabeli przedstawiono trzy kolejne fazy pracy serca w czasie jednego cyklu. Części serca Przedsionki Komory Zastawki przedsionkowo - komorowe Zastawki półksiężycowate Faza I skurcz rozkurcz otwarte zamknięte Faza II rozkurcz skurcz zamknięte otwarte Faza III rozkurcz rozkurcz otwarte zamknięte Na podstawie schematu budowy serca oraz informacji w tabeli przyporządkuj po jednym z poniższych opisów kierunku przepływu krwi (A, B, C, D) do wyróżnionej fazy pracy serca (I, II, III). A. Nowa porcja krwi napływa do serca. B. Krew z przedsionków napływa do komór. C. Krew z komór przepływa do przedsionków. D. Krew z komór wypływa z serca. Faza I ............ Faza II ............ Faza III ............ Zadanie 18. (1 pkt) Wymiana gazowa w płucach zachodzi na zasadzie dyfuzji. Niezależnie od wysokości nad poziomem morza zawartość tlenu w powietrzu jest taka sama (21%), zmienia się natomiast jego ciśnienie parcjalne. W tabeli przedstawiono wartości ciśnienia parcjalnego tlenu w naczyniach włosowatych płuc oraz w powietrzu atmosferycznym na różnych wysokościach Miejsce pomiaru Naczynia włosowate płuc Powietrze atmosferyczne na wysokości 0 m Powietrze atmosferyczne na wysokości 8 tys. m Ciśnienie parcjalne O2 (kPa) 5,3 21,3 6,4 Na podstawie powyższych informacji wyjaśnij, uwzględniając mechanizm wymiany gazowej, dlaczego aby przebywać na wysokości 8 tys. m powinno się używać butli z tlenem. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypełnia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 15. 2 16. 1 17. 1 18. 1 10 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Poniższe dane wykorzystaj do zadania nr 19 i 20. Postanowiono porównać kondycję fizyczną dwóch chłopców. W tym celu mieli oni wykonywać takie samo intensywne ćwiczenie fizyczne przez 6 minut. Przed i podczas wykonywania tego ćwiczenia prowadzono ciągły pomiar ich tętna, notując co 2 minuty wyniki. Pomiar kontynuowano po wykonaniu ćwiczenia przez kolejne 6 minut, już w czasie odpoczynku. Wyniki wszystkich pomiarów przedstawiono w poniższej tabeli: Czas (min) Przed ćwiczeniem (0) 2 4 6 8 10 12 Tętno (liczba uderzeń/min) Chłopiec I Chłopiec II 60 60 90 120 120 190 120 200 60 150 60 90 60 60 Zadanie 19. (2 pkt) Dla każdego z badanych chłopców (I i II) narysuj wykres liniowy ilustrujący jego tętno przed, w czasie i po wykonanym ćwiczeniu (zastosuj jeden układ współrzędnych). Zadanie 20. (1 pkt) Na podstawie powyższych danych podaj, który z chłopców (I czy II) ma prawdopodobnie lepszą kondycję fizyczną. Uzasadnij odpowiedź. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 11 Zadanie 21. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono zróżnicowanie powierzchni wymiany gazowej w układach oddechowych różnych kręgowców (płazy, gady, ssaki). Na podstawie schematu przedstaw tendencję ewolucyjną dotyczącą powierzchni wymiany gazowej u kręgowców. ....................................................................................................................................................... Zadanie 22. (3 pkt) Na schematach A i B przedstawiono sposób działania pewnego leku i jego wpływ na funkcjonowanie synapsy. A) stan przed zastosowaniem leku impuls B) stan po zastosowaniu leku impuls impuls Na podstawie analizy powyższych schematów opisz trzy kolejne następstwa działania przedstawionego leku. 1. ................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... 3. ................................................................................................................................................... Nr zadania Wypełnia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 19. 2 20. 1 21. 1 22. 3 12 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 23. (2 pkt) Poniżej wymieniono różne działania ludzi mające na celu ograniczenie występowania zakażeń bakteryjnych. A. Poprawa jakości wody pitnej. B. Wprowadzenie przepisów kontroli sanitarnej żywności. C. Dezynsekcja i deratyzacja, czyli regularne zwalczanie niektórych rodzajów zwierząt np. wśród owadów - wszy i pcheł; wśród gryzoni - szczurów i myszy. D. Wprowadzenie regularnych szczepień ochronnych od wczesnego dzieciństwa. Każdemu z wyżej wymienionych działań człowieka przyporządkuj po jednej nazwie choroby wybranej z niżej podanych, której występowanie lub przenoszenie może być skutecznie ograniczone przez dane działanie. 1. kiła 2. dżuma 3. gruźlica B. ............. 4. salmonelloza C. ............. 5. cholera A. .............. D. ............. Zadanie 24. (1 pkt) Wirusy są pasożytami o uproszczonej budowie i nie mają metabolizmu. Zbudowane są z cząstek charakterystycznych dla materii ożywionej, czyli białek i kwasów nukleinowych. Właśnie ze względu na rodzaj cząsteczki kwasu nukleinowego wirusy można podzielić na DNA-wirusy i RNA-wirusy. Wśród wirusów posiadających DNA są takie, które mają dwuniciowe DNA i są takie, które mają je w postaci jednoniciowych cząsteczek. Podobną klasyfikację można przeprowadzić wśród wirusów zawierających RNA, gdyż mogą je mieć w postaci cząsteczek jednoniciowych lub dwuniciowych. Na podstawie powyższego tekstu narysuj uproszczony schemat klasyfikacji wirusów. WIRUSY Zadanie 25. (2 pkt) Podkreśl cechy charakterystyczne dla budowy pierścienic. A. B. C. D. E. Ciało pokryte cienką chitynową kutykulą. Obecność wora powłokowo-mięśniowego. Oddychanie tchawkami. Otwarty układ krwionośny. Metamerycznie ułożone narządy wydalnicze. Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 13 Zadanie 26. (1 pkt) Na schemacie przedstawiono fagocytozę - jeden ze sposobów pobierania pokarmu przez ameby. pokarm (okrzemka) b?ona komórkowa cytoplazma niestrawione resztki pokarmu lizosom Na podstawie rysunku wpisz do poniższej tabeli cyfry od 1 do 5, tak aby odzwierciedlały one uszeregowane we właściwej kolejności etapy fagocytozy. Nr etapu Charakterystyka etapu Usunięcie niestrawionych resztek pokarmu na zewnątrz, regeneracja błony komórkowej. Utworzenie wysłanego błoną wklęśnięcia na powierzchni ameby, które obejmuje pokarm. Identyfikacja pokarmu przez cząsteczkę receptora tkwiącego w błonie komórkowej. Trawienie pokarmu i wchłanianie prostych związków do cytoplazmy. Utworzenie wodniczki pokarmowej, przesunięcie jej w głąb cytoplazmy i połączenie z lizosomem. Zadanie 27. (1 pkt) Podczas replikacji DNA doszło do mutacji w obrębie genu kodującego kluczowe dla rozwoju organizmu białko. Zamiast sekwencji CAA na nici DNA pojawiła się sekwencja CAC. Fragment tabeli kodu genetycznego CUU CUC GCC GCA leucyna leucyna alanina alanina GUU GUG CCA CAC walina walina prolina histydyna GAA GAC CAA CAG glutaminian asparaginian glutamina glutamina Oceń, czy opisana mutacja ma negatywne znaczenie dla funkcjonowania organizmu. Uzasadnij odpowiedź, uwzględniając bezpośredni skutek tej mutacji. ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... ................................................................................................................................................... Nr zadania Wypełnia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 23 2 24. 1 25. 2 26. 1 27. 1 14 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 28. (2 pkt) Długość poszczególnych faz cyklu komórkowego może się różnić w zależności od rodzaju komórek. Na schemacie przedstawiono cykl komórkowy. Podaj nazwę fazy cyklu komórkowego oznaczonej na schemacie literą X oraz określ, na czym polega zachodzący w niej proces. Faza ....................................... polega na ..................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 29. (1 pkt) Na wykresie przedstawiono zależność przeżywalności dwóch populacji tego samego gatunku bakterii (dzikiej i zmutowanej) od stężenia antybiotyku w pożywce. stężenie antybiotyku w jedn. umownych (skala logarytmiczna) Na podstawie obu wykresów podaj skutek mutacji dla przedstawionego gatunku bakterii. ...................................................................................................................................................... Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 15 Zadanie 30. (3 pkt) Daltonizm (d) jest cechą recesywną sprzężoną z płcią. Rudy kolor włosów (r) jest cechą autosomalną i recesywną w stosunku do wszystkich pozostałych kolorów włosów, przy założeniu, że jest to cecha jednogenowa. Pewien rudowłosy daltonista poślubił brunetkę prawidłowo rozróżniającą barwy. a) Podaj genotyp mężczyzny: .................................................................................................... b) Podaj wszystkie możliwe genotypy kobiety oraz podkreśl ten, przy którym istnieje największe prawdopodobieństwo urodzenia się rudowłosej dziewczynki prawidłowo rozróżniającej barwy w powyższym małżeństwie. ....................................................................................................................................................... Zadanie 31. (1 pkt) Ziarniaki kukurydzy mogą różnić się między sobą barwą i powierzchnią, przy czym obecność zabarwienia nasion jest cechą dominującą w stosunku do braku barwy, a gładka powierzchnia dominuje nad pomarszczoną. Geny warunkujące obydwie cechy znajdują się na jednym chromosomie. Poniżej przedstawiono wyniki krzyżówki pomiędzy podwójnie heterozygotycznymi roślinami o nasionach barwnych i gładkich a roślinami o nasionach bezbarwnych i pomarszczonych. barwne, gładkie × bezbarwne, pomarszczone AaBb aabb gamety gamety AB AaBb barwne gładkie 4016 48,2% ab aabb bezbarwne pomarszczone 4019 48,2% Ab Aabb barwne pomarszczone 148 1,8% aB aaBb bezbarwne gładkie 149 1,8% ab liczba osobników potomnych Na podstawie przedstawionych danych dotyczących potomstwa podaj w jednostkach mapowych odległość pomiędzy parą genów A i B na chromosomie. ..................................................................................................................................................... Zadanie 32. (2 pkt) Czasami w naturze można spotkać muszki owocowe o żółto zabarwionych odwłokach. Hodując je na dowolnym rodzaju pożywki (hodowla I) można uzyskać potomstwo, które w kolejnych pokoleniach ma taką samą żółtą barwę odwłoków jak osobniki wyjściowe. Powstanie muszek o żółto zabarwionych odwłokach można też wywołać sztucznie poprzez hodowlę dzikich muszek (o barwie jasnobrązowej) na pożywce z dodatkiem azotanu srebra. Hodując je stale na tym samym rodzaju pożywki (hodowla II), można uzyskiwać w kolejnych pokoleniach potomstwo o takiej samej żółtej barwie odwłoka. Określ barwę odwłoków potomstwa żółtych muszek z hodowli (I, II) po przeniesieniu każdej z nich na pożywkę o normalnym składzie (bez azotanu srebra). hodowla I: ................................................................................................................................. hodowla II: ................................................................................................................................... Nr zadania Wypełnia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 28. 2 29. 1 30a 1 30b 2 31. 1 32 2 16 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 33. (1 pkt) DNA podlega różnym procesom, które poniżej przedstawiono w formie schematycznej. Rys. A Rys. B Podaj, który rysunek (A czy B) przedstawia proces replikacji: ............................................ Zadanie 34. (1 pkt) Człowiek jako gatunek ze względu na cechy budowy morfologicznej i anatomicznej może być zaklasyfikowany do większych jednostek systematycznych. Przyporządkuj każdej jednostce systematycznej taki zestaw cech człowieka, który umożliwia określenie jego przynależność do tej jednostki. Jednostka systematyczna I. Podtyp: Kręgowce II. Gromada: Ssaki III. Rząd: Naczelne Cechy człowieka A. Skóra pokryta włosami, obecność przepony, w odcinku szyjnym kręgosłupa 7 kręgów. B. Obecność pięciu chwytnych palców, z których wielki jest ustawiony przeciwstawnie do pozostałych. C. W rozwoju zarodkowym występowanie zawiązków struny grzbietowej. D. Obecność kręgosłupa jako szkieletu wewnętrznego. I ...................., II ...................., III ...................., Zadanie 35. (2 pkt) Liczebność populacji może ulegać zmianie zarówno pod wpływem czynników wewnętrznych (związanych z daną populacją), jak i czynników zewnętrznych (środowiskowych). Z poniższych czynników wypisz dwa przykłady czynników zewnętrznych i określ wpływ każdego z nich na liczebność populacji. A. migracje B. rozrodczość C. dostępność i ilość pokarmu D. czynniki abiotyczne np. temperatura E. konkurencja międzygatunkowa 1. ................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... 2. ................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 17 Zadanie 36. (2 pkt) W ostatnich dziesięcioleciach dramatycznie spada na świecie genetyczna różnorodność odmian roślin i ras zwierząt hodowlanych. Podkreśl dwa działania człowieka, które mogłyby zapobiec zmniejszaniu się różnorodności genetycznej organizmów. A. Zastępowanie rodzimych odmian roślin nowymi, bardziej wydajnymi. B. Hodowla rodzimych ras zwierząt. C. Stosowanie nowych jednorodnych genetycznie bardziej wydajnych odmian roślin. D. Wysiew ziarna otrzymanego z własnych zbiorów. E. Stosowanie środków ochrony roślin i nawozów sztucznych. Zadanie 37. (1 pkt) Na rysunkach przedstawiono kształty dwóch rodzajów piramid ekologicznych A i B, w których wyróżniono 4 poziomy troficzne I - IV: (I - producenci, II - konsumenci I rzędu, III - konsumenci II rzędu, IV - konsumenci III rzędu) Podaj, która z powyższych piramid (A, B) jest piramidą energii. Odpowiedź uzasadnij. Piramida energii: ...................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Zadanie 38. (2 pkt) Organizmy modyfikowane genetycznie (GMO) są to organizmy (bakterie, rośliny, zwierzęta) uzyskane metodami inżynierii genetycznej. Szczególnie w Europie pojawiają się coraz częściej protesty przeciwko stosowaniu GMO. Argumentuje się, że genetycznie modyfikowane organizmy roślinne mogą wyprzeć inne rośliny z ich naturalnego środowiska. Podaj dwa argumenty, za pomocą których można wykazać, że genetycznie modyfikowane organizmy (GMO) mogą mieć pozytywne znaczenie zarówno dla człowieka, jak i dla środowiska. dla człowieka: .............................................................................................................................. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... dla środowiska: ............................................................................................................................ ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypełnia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 33 1 34. 1 35. 2 36. 2 37. 1 38 2 18 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony Zadanie 39. (1 pkt) Na wykresie przedstawiono wyniki pomiarów emisji zanieczyszczeń powietrza tlenkami siarki i azotu oraz pyłami z zakładów szczególnie uciążliwych w Polsce w latach 1995 - 2006 (dane GUS). Na podstawie powyższych danych określ tendencję dotyczącą zanieczyszczeń powietrza w latach 1995 - 2004 oraz podaj jedną prawdopodobną przyczynę tych zmian. ....................................................................................................................................................... ....................................................................................................................................................... Nr zadania Wypełnia Maks. liczba pkt egzaminator! Uzyskana liczba pkt 39 1 Egzamin maturalny z biologii Poziom rozszerzony 19 BRUDNOPIS Komisje Egzaminacyjne - dane teleadresowe Centralna Komisja Egzaminacyjna kod: 00-190miejscowość: Warszawaadres: ul. Józefa Lewartowskiego 6kontakt tel.: (22) 53-66-500fax: (22) 53-66-504e-mail: ckesekr@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdańsku kod: 80-874miejscowość: Gdańskadres: ul. Na Stoku 49kontakt tel.: (58) 32-05-590fax: (58) 32-05-591e-mail: komisja@ pracy: - 191687916NIP: 583-26-08-016 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie kod: 43-600miejscowość: Jaworznoadres: ul. Mickiewicza 4kontakt tel.: (32) 78-41-601fax: (32) 78-41-608e-mail: sekretariat@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie kod: 31-978miejscowość: Krakówadres: os. Szkolne 37kontakt tel.: (12) 68-32-101fax: (12) 68-32-100e-mail: oke@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łodzi kod: 94-203miejscowość: Łódźadres: ul. Praussa 4kontakt tel.: (42) 63-49-133fax: (42) 63-49-154e-mail: komisja@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łomży kod: 18-400miejscowość: Łomżaadres: ul. Nowa 2kontakt tel.: (86) 21-64-495fax: (86) 473-71-20e-mail: sekretariat@ pracy: 8 - 16 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu kod: 61-655miejscowość: Poznańadres: ul. Gronowa 22kontakt tel.: (61) 85-40-160fax: (61) 85-21-441e-mail: sekretariat@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie kod: 00-844miejscowość: Warszawaadres: ul. Grzybowska 77kontakt tel.: (22) 45-70-335fax: (22) 45-70-345e-mail: info@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocławiu kod: 53-533miejscowość: Wrocławadres: ul. Zielińskiego 57kontakt tel.: (71) 78-51-894fax: (71) 78 -51-866e-mail: sekretariat@ pracy: 8-16REGON: 931982940NIP: 895-16-60-154 Egzamin maturalny maj 2009 BIOLOGIA POZIOM PODSTAWOWY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 1. a) Wiadomości i rozumienie Rozpoznanie głównych elementów budowy przewodu pokarmowego przedstawionych na schemacie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za rozpoznanie i podanie nazwy odcinka przewodu pokarmowego, w którym żyją bakterie symbiotyczne. Poprawna odpowiedź: B i jelito grube b) Wiadomości i rozumienie Określenie funkcji opisanego w części a) zadania odcinka przewodu pokarmowego. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za podanie każdej z dwóch funkcji jelita grubego. Przykłady poprawnych odpowiedzi: wchłanianie zwrotne wody i soli mineralnych lub miejsce wytwarzania przez bakterie i wchłaniania niektórych witamin, lub formowanie kału Zdający otrzymuje punkty za część b) pod warunkiem poprawnej odpowiedzi w części a) zadania. Zadanie 2. Wiadomości i rozumienie Rozpoznanie odcinka jelita przedstawionego na schemacie i wskazanie elementu budowy, który umożliwia tę identyfikację. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie nazwy odcinka jelita i podanie nazwy elementu budowy umożliwiającego identyfikację tego odcinka. Poprawna odpowiedź: jelito cienkie i kosmki jelitowe Zadanie 3. a) Wiadomości i rozumienie Określenie warunków koniecznych do prawidłowego przebiegu trawienia tłuszczów w dwunastnicy - podanie nazwy enzymu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie poprawnej nazwy enzymu trawiącego tłuszcze w dwunastnicy. Poprawna odpowiedź: lipaza trzustkowa 3 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi b) Wiadomości i rozumienie Określenie warunków koniecznych do prawidłowego przebiegu trawienia tłuszczów w dwunastnicy - określenie odczynu środowiska. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za określenie odczynu środowiska, w którym działa enzym trawiący tłuszcze. Przykłady poprawnej odpowiedzi: odczyn lekko zasadowy lub pH c) Wiadomości i rozumienie Określenie warunków koniecznych do prawidłowego przebiegu trawienia tłuszczów w dwunastnicy - podanie nazwy wydzieliny ułatwiającej trawienie tłuszczów. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie nazwy wydzieliny wątroby. Poprawna odpowiedź: żółć Zadanie 4. Wiadomości i rozumienie Opisanie przebiegu trawienia skrobi i sacharozy w przewodzie pokarmowym człowieka. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wskazanie informacji prawidłowo opisującej trawienie skrobi i sacharozy w przewodzie pokarmowym. Poprawna odpowiedź: D Zadanie 5. Korzystanie z informacji Odczytanie i porównanie informacji dotyczących zapotrzebowania człowieka na składniki pokarmowe, przedstawionych w formie tekstu i wykresu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za zaznaczenie wykresu ilustrującego prawidłowy udział posiłków w całodziennym zapotrzebowaniu człowieka na składniki pokarmowe. Poprawna odpowiedź: wykres 2 4 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 6. Tworzenie informacji Wyjaśnienie zależności między rodzajem spożywanych tłuszczów a powstawaniem miażdżycy. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za wyjaśnienie wpływu tłuszczów roślinnych uwzględniające działanie HDL na powstawanie miażdżycy oraz zdający otrzymuje 1 punkt za wyjaśnienie wpływu tłuszczów zwierzęcych uwzględniające działanie LDL na powstawanie miażdżycy. Przykład poprawnej odpowiedzi: 1. Tłuszcze roślinne zapobiegają powstawaniu miażdżycy, ponieważ powodują wzrost poziomu HDL, który usuwa z tętnic złogi cholesterolu i transportuje go do wątroby. 2. Tłuszcze zwierzęce przyczyniają się do wzrostu poziomu LDL transportującego cholesterol, który osadza się na ścianach tętnic sprzyjając powstawanie miażdżycy. Zadanie 7. Tworzenie informacji Zinterpretowanie informacji przedstawionych na schemacie ilustrującym wybrane funkcje wątroby. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za wybór i podkreślenie każdej z dwóch prawidłowo odczytanych ze schematu funkcji wątroby. Poprawna odpowiedź: B, D Zadanie 8. Korzystanie z informacji Skonstruowanie tabeli porównującej cechy mięśniówki gładkiej i cechy mięśniówki poprzecznie prążkowanej na podstawie tekstu oraz schematu. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za poprawne skonstruowanie tabeli (prawidłowe podpisanie wszystkich kolumn i wierszy) oraz 1 punkt za poprawne wypełnienie tabeli. Przykład poprawnej odpowiedzi: Rodzaj mięśniówki Cecha Kształt włókien (komórek) Rozmieszczenie jąder komórkowych Włókna (komórki) mięśniówki gładkiej wrzecionowaty centralnie Włókna (komórki) mięśniówki poprzecznie prążkowanej cylindryczny peryferycznie 5 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 9. a) Wiadomości i rozumienie Przedstawienie budowy i funkcjonowania głównych narządów w układzie ruchu człowieka na przykładzie stawu przedstawionego na schemacie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za określenie rodzaju stawu przedstawionego na schemacie i podanie zakresu jego ruchów. Poprawna odpowiedź: staw kulisty zakres ruchów: w wielu płaszczyznach b) Wiadomości i rozumienie Wskazanie w układzie ruchu człowieka przykładu stawu opisanego w części a) zadania. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie trafnego przykładu stawu kulistego. Przykłady poprawnej odpowiedzi: staw biodrowy lub staw ramienny Zadanie 10. Wiadomości i rozumienie Przedstawienie związku między budową pęcherzyka płucnego i jego funkcją w organizmie człowieka. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wyjaśnienie przystosowania pęcherzyka płucnego do wymiany gazowej na przykładzie jednego wybranego ze schematu elementu jego budowy. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Ściana pęcherzyka zbudowana z nabłonka jednowarstwowego płaskiego umożliwia dyfuzję gazów. lub Substancja nawilżająca powierzchnię pęcherzyka pozwala na rozpuszczanie się gazów, co ułatwia ich dyfuzję. lub Obecność cienkiego śródbłonka naczynia włosowatego, ściśle przylegającego do pęcherzyka, umożliwia proces dyfuzji gazów pomiędzy krwią a pęcherzykiem. Zadanie 11. Wiadomości i rozumienie Przedstawienie procesu biologicznego na przykładzie przemian kwasu mlekowego wytwarzanego podczas oddychania beztlenowego. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za podanie prawidłowej nazwy każdego z dwóch narządów uczestniczących w przemianach kwasu mlekowego przedstawionych na schemacie. Poprawne odpowiedzi: 1. mięsień dwugłowy 2. wątroba 6 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 12. a) Wiadomości i rozumienie Rozpoznanie i podanie nazwy elementu budowy narządu w układzie krwionośnym człowieka przedstawionego na schemacie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie nazwy wskazanego elementu budowy serca. Poprawne odpowiedzi: zastawka dwudzielna lub zastawka przedsionkowo-komorowa b) Wiadomości i rozumienie Określenie funkcji wskazanego elementu budowy serca. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za określenie sposobu działania zastawki dwudzielnej umożliwiającego sprawny transport krwi przez serce. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Zastawka dwudzielna zamykając się pod wpływem wysokiego ciśnienia w komorze lewej: uniemożliwia cofanie się krwi z komory do przedsionka lub umożliwia jednokierunkowy przepływ krwi przez serce, lub zapobiega cofaniu się krwi w sercu. Zadanie 13. Tworzenie informacji Zinterpretowanie informacji dotyczących grup krwi człowieka przedstawionych w formie tekstu i schematu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie obu prawidłowych grup krwi (grupy krwi dawcy i grupy krwi biorcy). Poprawna odpowiedź: grupa krwi dawcy: B grupa krwi biorcy: A Zadanie 14. Wiadomości i rozumienie Wyjaśnienie znaczenia nerek w funkcjonowaniu organizmu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie nazwy naczynia krwionośnego nerki, w którym płynąca krew nie powinna zwierać mocznika i uzasadnienie tej odpowiedzi. Przykład poprawnej odpowiedzi: Żyła nerkowa, ponieważ w nerce krew została oczyszczona z tego związku (mocznika). 7 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 15. Tworzenie informacji Zinterpretowanie informacji dotyczących roli skóry w regulacji temperatury ciała i gospodarce wodno mineralnej przedstawionych w formie tekstu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wybór odpowiedzi zawierającej prawidłową ocenę, kto podczas upału jest bardziej narażony na szybsze odwodnienie. Poprawna odpowiedź: C Zadanie 16. Korzystanie z informacji Zredagowanie opisu procesu przedstawionego w formie schematu. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za każdą z dwóch poprawnie opisanych dróg zakażenia się człowieka gruźlicą. Przykłady poprawnych odpowiedzi: 1. Drogą kropelkową od chorego człowieka lub przez powietrze od chorego człowieka. 2. Przez pokarm lub mleko lub mięso od chorych krów. Zadanie 17. Wiadomości i rozumienie Rozróżnienie źródeł różnych chorób (wywoływanych przez wirusy, bakterie, pierwotniaki) przedstawionych na schemacie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wypisanie dwóch prawidłowo wybranych ze schematu nazw chorób wywoływanych przez wirusy. Przykłady poprawnych odpowiedzi: grypa i poliomyelitis lub odra Zadanie 18. Tworzenie informacji Zinterpretowanie informacji przedstawionych na schemacie dotyczących funkcjonowania oka. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie na podstawie schematu zmiany zachodzącej w oku podczas przenoszenia wzroku z przedmiotu umieszczonego daleko na przedmiot znajdujący się blisko. Przykłady poprawnej odpowiedzi: skraca się ogniskowa soczewki lub soczewka staje się bardziej wypukła 8 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 19. a) Wiadomości i rozumienie Opisanie budowy i określenie funkcji wskazanych elementów ucha. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wszystkie prawidłowe przyporządkowania funkcji do podanych elementów ucha. Poprawna odpowiedź: A - II, B - IV, C - I b) Wiadomości i rozumienie Rozróżnienie części ucha na podstawie elementów jego budowy przedstawionych na schemacie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wskazanie części ucha , do którego należą kosteczki słuchowe. Poprawna odpowiedź: ucho środkowe c) Wiadomości i rozumienie Opisanie budowy i funkcjonowania ucha środkowego. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie nazw kosteczek słuchowych w prawidłowej kolejności, zgodnej z przekazywaniem drgań fali dźwiękowej. Poprawna odpowiedź: młoteczek, kowadełko, strzemiączko Zadanie 20. Wiadomości i rozumienie Wyjaśnienie powstawania odruchu warunkowego na przykładzie odruchu występującego u osób opisanych w tekście. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za określenie rodzaju opisanego w przykładzie odruchu i jego uzasadnienie. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Jest to odruch warunkowy, ponieważ: powstał na bazie odruchu bezwarunkowego w wyniku skojarzenia lub reakcje wystąpiły tylko u niektórych osób, a więc jest to reakcja oparta na doświadczeniach indywidualnych. 9 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 21. Tworzenie informacji Wyjaśnienie, na podstawie tekstu i schematu, zależności przyczynowo-skutkowych dotyczących wpływu steroidów anabolicznych na zahamowanie spermatogenezy. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wyjaśnienie pełnej zależności pomiędzy stosowaniem steroidów anabolicznych przez młodych mężczyzn a zahamowaniem u nich spermatogenezy. Przykład poprawnej odpowiedzi: U młodych mężczyzn, którzy wytwarzają dużo testosteronu, jego działanie sumuje się z działaniem steroidów anabolicznych, dlatego może działać hamująco na podwzgórze, przez co nie jest pobudzana przysadka mózgowa, ograniczając tym samym rozwój kanalików nasiennych i spermatogenezę. Zadanie 22. Korzystanie z informacji Przedstawienie funkcji łożyska na podstawie informacji zawartych na schemacie. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za przedstawienie każdej z dwóch różnych funkcji łożyska wynikających z informacji na schemacie. Przykłady poprawnych odpowiedzi: dostarczenie tlenu do krwi płodu lub usuwanie dwutlenku węgla lub mocznika z krwi płodu, lub dostarczanie składników odżywczych albo witamin, albo przeciwciał z krwi matki do krwi płodu Zadanie 23. Korzystanie z informacji Uporządkowanie informacji dotyczących rozwoju zarodkowego człowieka według wskazanego kryterium. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za prawidłowe przyporządkowanie wszystkich nazw stadiów rozwoju zarodkowego człowieka do ich oznaczeń na schemacie. Poprawna odpowiedź: I - D, II - A, III - B Zadanie 24. a) Wiadomości i rozumienie Przedstawienie roli kwasów nukleinowych w procesie biosyntezy białka - określenie etapu procesu wskazanego na schemacie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie prawidłowej nazwy etapu biosyntezy białka. Poprawna odpowiedź: transkrypcja 10 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi b) Wiadomości i rozumienie Przedstawienie roli kwasów nukleinowych w procesie biosyntezy białka - określenie rodzaju RNA uczestniczącego w tym procesie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie nazwy prawidłowego rodzaju RNA. Poprawna odpowiedź: mRNA (matrycowy RNA) Zdający może podać nazwy synonimiczne: informacyjny RNA, iRNA c) Wiadomości i rozumienie Przedstawienie roli kwasów nukleinowych w procesie biosyntezy białka - przedstawienie roli tRNA w tym procesie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za określenie roli tRNA w procesie biosyntezy białka. Poprawna odpowiedź: tRNA transportuje aminokwasy z cytoplazmy na rybosomy. Zadanie 25. a) Korzystanie z informacji Rozpoznanie płci osoby na podstawie analizy kariotypu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za określenie płci osoby, której kariotyp przedstawiono na schemacie. Poprawna odpowiedź: płeć żeńska b) Wiadomości i rozumienie Przedstawienie przykładów chorób dziedzicznych człowieka jako konsekwencji mutacji wykrywanych na podstawie analizy kariotypu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wybór prawidłowej nazwy choroby oraz opisanie zmiany w kariotypie, która umożliwia jej rozpoznanie. Przykłady poprawnej odpowiedzi: zespół Downa - trisomia 21 chromosomu lub 3 chromosomy nr 21 lub zespół Turnera - obecność tylko 1 chromosomu X lub X0 lub monosomia chromosomu X, lub zespół Klinefeltera - dodatkowy chromosom X u mężczyzny lub XXY. 11 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 26. a) Tworzenie informacji Rozwiązanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u człowieka - określenie genotypów ze względu na podaną cechę. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za określenie genotypów obojga rodziców. Poprawna odpowiedź: genotyp matki: Aa genotyp ojca: aa b) Tworzenie informacji Wykonanie obliczeń i rozwiązanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u człowieka - zapisanie krzyżówki genetycznej i określenie prawdopodobieństwa wystąpienia podanej cechy. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za prawidłowy zapis krzyżówki oraz 1 punkt za podanie prawdopodobieństwa urodzenia się dziecka ze zdolnością zwijania języka w rurkę. Przykład poprawnej odpowiedzi: ? A a ? a Aa aa a Aa aa Prawdopodobieństwo urodzenia się dziecka ze zdolnością zwijania języka: 50% lub 1/2 , lub 0,5. Zdający nie otrzymuje punktu nieprawidłowo zapisanej krzyżówki. Zadanie 27. Wiadomości i rozumienie Przedstawienie pochodzenia człowieka - podanie cech człowieka rozumnego. 0-2 za podanie prawdopodobieństwa w przypadku Zdający otrzymuje po 1 punkcie za znaczenie każdego z dwóch zestawów cech prawidłowo opisujących cechy człowieka rozumnego. Poprawne odpowiedzi: B, E 12 Biologia - poziom podstawowy Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 28. Korzystanie z informacji Skonstruowanie wykresów słupkowych ilustrujących zawartość dioksyn w mleku na podstawie danych w tabeli. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za poprawne opisanie obu osi: oś Y - zawartość dioksyn w mleku (w jednostkach umownych), oś X - (kraj) Chorwacja, Niemcy lub (rok) 1988, 1993, 2002. oraz zdający otrzymuje 1 punkt za poprawne wyskalowanie osi Y oraz poprawne wykonanie wszystkich wykresów słupkowych dla każdego z dwóch krajów wraz z legendą i podpisaniem słupków. Zdający może wykonać jeden wykres na wspólnej osi: oddzielnie dla Chorwacji i dla Niemiec albo jeden wykres dla Chorwacji i Niemiec w poszczególnych latach. Przykład poprawnej odpowiedzi: Zanieczyszczenie mleka dioksynami Zawartość dioksyn w mleku [jedn. umowne] Zawartość dioksyn w mleku [jedn. umowne] Chorwacja 16 14 12 10 8 6 4 2 0 1988 1993 2002 Niemcy 40 35 30 25 20 15 10 5 0 1988 1993 2002 Zadanie 29. Tworzenie informacji Zinterpretowanie informacji i wyjaśnienie zależności przyczynowo-skutkowych na podstawie danych przedstawionych w tabeli. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za trafne określenie tendencji zmian zawartości dioksyn w mleku krów w obu krajach i podanie jej prawdopodobnej przyczyny. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Jest to tendencja spadkowa ponieważ, np. o najprawdopodobniej zmieniła się technologia budowy spalarni na bardziej przyjazną dla środowiska o wprowadzono ograniczenie spalania biomasy oraz odpadów organicznych o wprowadzono odpowiednie regulacje prawne dotyczące uwalniania dioksyn do atmosfery. 13 Egzamin maturalny maj 2009 BIOLOGIA POZIOM ROZSZERZONY KLUCZ PUNKTOWANIA ODPOWIEDZI Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 1. Wiadomości i rozumienie Wskazanie charakterystycznych cech budowy tkanek i określenie ich funkcji w organizmie człowieka. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za przyporządkowanie dwóch przedstawionych na rysunkach nabłonków do miejsc ich występowania w organizmie człowieka. Poprawna odpowiedź: I - B, II - C Zadanie 2. Tworzenie informacji Zaplanowanie doświadczenia wykazującego obecność glukozy w soku z winogron. 0-3 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za podanie w całości prawidłowego opisu: próby kontrolnej, próby badawczej oraz sposobu ustalenia wyników w tym doświadczeniu. Przykład poprawnej odpowiedzi: 1. opis próby kontrolnej Do probówki należy wlać roztwór glukozy i dodać odczynniki Fehlinga (I i II), następnie podgrzać nad palnikiem. 2. opis próby badawczej Do probówki należy wlać sok z winogron i dodać odczynniki Fehlinga (I i II), następnie podgrzać nad palnikiem. 3. przykłady opisu sposobu ustalenia wyników należy obserwować zmianę zabarwienia w obu probówkach lub należy obserwować, czy w probówce 1 i 2 roztwór przyjmuje ceglastoczerwony kolor. Zadanie 3. Wiadomości i rozumienie Rozpoznanie substratów i produktów etapu oddychania tlenowego w mitochondrium na podstawie schematu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wybór zestawu związków poprawnie opisujących substraty i produkty przemian w mitochondrium. Poprawna odpowiedź: B 17 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 4. Tworzenie informacji Wyjaśnienie zależności między budową mitochondriów a intensywnością metabolizmu w komórkach różnych narządów człowieka. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wskazanie schematu przedstawiającego mitochondrium pochodzące z mięśnia szkieletowego oraz uzasadnienie tego wyboru poprzez podanie zależności między pofałdowaniem wewnętrznej błony mitochondrium a wytwarzaniem ATP i pracą mięśni. Przykład poprawnej odpowiedzi: Mitochondrium na schemacie B, ponieważ większa liczba grzebieni powoduje zwiększoną produkcję ATP, które jest niezbędne do skurczu mięśni. Zadanie 5. Tworzenie informacji Sformułowanie wniosku na podstawie opisu przeprowadzonego doświadczenia. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za poprawnie sformułowany wniosek dotyczący funkcji aparatów Golgiego w komórkach nabłonkowych jelita szczura. Przykład poprawnej odpowiedzi: W aparacie Golgiego glukoza łączy się z białkami (tworzą się glikoproteiny). Zadanie 6. Tworzenie informacji Zinterpretowanie informacji i wyjaśnienie zależności przyczynowo-skutkowych pomiędzy badanym obiektem a obserwowanym zjawiskiem. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wskazanie ucznia, który może zaobserwować zjawisko plazmolizy oraz prawidłowe uzasadnienie uwzględniające wybór komórki roślinnej i opis mechanizmu plazmolizy. Przykład poprawnej odpowiedzi: Uczeń nr 3, ponieważ w komórkach roślinnych zachodzi plazmoliza. Woda z komórki będzie przedostawać się do roztworu o wyższym stężeniu (roztworu hipertonicznego). Zadanie 7. Tworzenie informacji Zinterpretowanie wyników doświadczenia wykazującego zależność wzrostu roślin od różnej barwy światła. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie I grupy siewek, które w doświadczeniu uzyskały najwyższy wzrost i podanie trafnego uzasadnienia uwzględniającego udział fotosyntezy w ich intensywnym wzroście. Przykład poprawnej odpowiedzi: Rośliny z grupy I będą najwyższe, ponieważ były naświetlane światłem o długości fali 440 nm (niebieskim), a jest to widmo, w którym ich fotosynteza była najintensywniejsza. 18 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 8. a) Wiadomości i rozumienie Opisanie przebiegu procesu fotosyntezy - podanie nazwy fazy przedstawionej na schemacie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za zaznaczenie poprawnej nazwy fazy procesu fotosyntezy. Poprawna odpowiedź: A. cykl Calvina b) Wiadomości i rozumienie Opisanie przebiegu procesu fotosyntezy - podanie lokalizacji fazy przedstawionej na schemacie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie dokładnej lokalizacji fazy przedstawionej na schemacie. Poprawna odpowiedź: stroma chloroplastu c) Korzystanie z informacji Odczytanie ze schematu składników siły asymilacyjnej biorącej udział w opisywanej fazie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wypisanie ze schematu obu prawidłowych składników siły asymilacyjnej. Poprawna odpowiedź: NADPH +H+ i ATP Zadanie 9. Wiadomości i rozumienie Wykazanie związku budowy tkanki roślinnej z jej przystosowaniem do pełnionej funkcji. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie pełnej nazwy tkanki zaznaczonej na rysunku oraz 1 punkt za określenie przystosowania jej budowy do pełnionej funkcji. Przykład poprawnej odpowiedzi: Jest to miękisz asymilacyjny palisadowy, który ma liczne chloroplasty z barwnikiem fotosyntetycznie czynnym biorącym udział w fotosyntezie. 19 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 10. a) Wiadomości i rozumienie Rozpoznanie i podanie nazw elementów budowy przedstawionego na schemacie kwiatu rośliny jednoliściennej. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie wszystkich prawidłowych nazw elementów budowy kwiatu tulipana wskazanych na schemacie. Poprawna odpowiedź: A. okwiat, B. słupek, C. pręcik b) Wiadomości i rozumienie Określenie sposobu zapylania kwiatu przedstawionego na schemacie i uzasadnienie tego sposobu cechą budowy kwiatu. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za stwierdzenie, że kwiaty tulipana są owadopylne oraz 1 punkt za trafne uzasadnienie tego stwierdzenia. Poprawna odpowiedź: Kwiaty tulipana są owadopylne. Przykłady uzasadnienia: posiadają barwny okwiat, który zwabia owady lub mają lepki pyłek mogący przyklejać się do ciała owada Zadanie 11. Tworzenie informacji Sformułowanie hipotezy badawczej potwierdzonej wynikami doświadczenia przedstawionego na schemacie. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za sformułowanie trafnej hipotezy do doświadczenia dotyczącego wpływu auksyny i cytokininy na przekształcanie się kallusa albo w korzenie, albo w pędy. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Rozwój korzeni lub pędów z kallusa zależy od proporcji auksyn w stosunku do cytokinin. lub Przewaga cytokinin nad auksynami powoduje wykształcenie się pędów z kallusa. lub Przewaga auksyn nad cytokininami powoduje wykształcenie się korzeni z kallusa. Zadanie 12. Korzystanie z informacji Zredagowanie opisu zasady działania enzymu przedstawionej w formie schematu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za prawidłowe zredagowanie opisu wpływu substancji X na działanie enzymu przedstawionego na schemacie. 20 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Przykład poprawnej odpowiedzi: Substancja X przyłącza się do enzymu w centrum allosterycznym, powodując zmianę struktury jego centrum aktywnego i dzięki temu umożliwia przyłączenie substratu do enzymu (powstaje kompleks ,,enzym-substrat"). Zadanie 13. Tworzenie informacji Sformułowanie problemu badawczego do doświadczenia na podstawie informacji przedstawionych w tabeli. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za poprawne sformułowanie problemu badawczego do doświadczenia dotyczącego wpływu odczynu środowiska na trawienie białka przez enzymy soku trzustkowego. Przykłady poprawnej odpowiedzi o Wpływ pH na trawienie białka przez enzymy soku trzustkowego. o Jakie jest optymalne pH dla proteolitycznych enzymów trzustkowych? Zadanie 14. Wiadomości i rozumienie Rozróżnienie substancji biorących pośredni udział w przebiegu trawienia w żołądku i dwunastnicy oraz określenie ich funkcji w przewodzie pokarmowym. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za wpisanie do tabeli każdej z dwóch prawidłowych substancji, które nie są enzymami wraz z trafnym uzasadnieniem funkcji każdej z nich w przewodzie pokarmowym człowieka. Przykłady poprawnych odpowiedzi: substancja żołądek dwunastnica kwas solny żółć funkcja - zakwasza środowisko uaktywniając pepsynogen - dezynfekuje pokarm emulguje tłuszcze Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie tylko nazw obu substancji. Zadanie 15. Korzystanie z informacji Określenie różnic między procesami zachodzącymi w komórkach kosmków jelitowych przedstawionych na schematach. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za podanie każdej z dwóch różnic w sposobie wchłaniania oraz dalszego transportu produktów trawienia skrobi i tłuszczów w obrębie kosmków jelitowych. 21 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Przykłady poprawnych odpowiedzi: o We wchłanianiu glukozy do komórki kosmka uczestniczy białko transportowe (SGLT 1) oraz jony Na+, natomiast wchłanianie produktów trawienia tłuszczów wspomaga początkowo żółć, a następnie odbywa się ono na drodze dyfuzji. o Transport produktów trawienia tłuszczów wewnątrz komórki kosmka wymaga nakładu energii (do wytworzenia chylomikronów), a transport glukozy nie wymaga. Zadanie 16. Tworzenie informacji Zinterpretowanie przedstawionych w tekście informacji, dotyczących sposobu określania grup krwi. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie prawidłowej grupy krwi dodanej do probówek w opisanym doświadczeniu. Poprawna odpowiedź: grupa krwi: 0. Zadanie 17. Tworzenie informacji Zinterpretowanie informacji przedstawionych na schemacie i w tabeli, dotyczących działania serca. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za właściwe przyporządkowanie wszystkich opisów kierunku przepływu krwi do opisanej w tabeli fazy pracy serca. Poprawna odpowiedź: faza I - B, faza II - D, faza III - A Zadanie 18. Tworzenie informacji Wyjaśnienie zależności między mechanizmem wymiany gazowej w płucach a ciśnieniem parcjalnym tlenu w powietrzu na różnych wysokościach. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za prawidłowe wyjaśnienie, dlaczego aby przebywać na wysokości 8 tys. m powinno się używać butli z tlenem. Przykład poprawnej odpowiedzi: Przebywanie na wysokości 8 tys. m utrudnia dyfuzję tlenu do krwi (tlen wolno przenika do naczyń włosowatych) ze względu na niewielką różnicę ciśnień parcjalnych, a użycie butli z tlenem spowoduje dotlenienie organizmu. 22 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 19. Korzystanie z informacji Skonstruowanie wykresu liniowego na podstawie wyników pomiaru tętna przedstawionych w tabeli. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za prawidłowe narysowanie i opisanie osi współrzędnych: oś X - czas w min), oś Y - tętno (liczba uderzeń / min) oraz zdający otrzymuje 1 punkt za prawidłowe wyskalowanie obu osi, podanie legendy do wykresów (chłopiec I, chłopiec II) oraz naniesienie punktów i połączenie ich odpowiednimi liniami. Przykład poprawnej odpowiedzi:. 200 tętno [liczba uderzeń / min] 180 160 140 120 100 80 60 40 20 0 0 2 4 6 8 10 12 chłopiec I chłopiec II czas w minutach Zadanie 20. Tworzenie informacji Zinterpretowanie informacji przedstawionych w tabeli dotyczących wydolności fizycznej badanych chłopców. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wskazanie chłopca, który ma lepszą kondycję fizyczną i uzasadnienie tego wyboru. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Chłopiec I ma lepszą kondycje fizyczną, ponieważ: o podczas wysiłku jego tętno nie wzrosło powyżej 120 uderzeń na minutę jak u chłopca II o czas powracania do tętna spoczynkowego jest u niego znacznie krótszy niż u chłopca II. Zadanie 21. Tworzenie informacji Określenie tendencji zmiany ewolucyjnej w układach oddechowych kręgowców na podstawie analizy schematu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie prawidłowej tendencji ewolucyjnej dotyczącej powierzchni wymiany gazowej u kręgowców. Przykład poprawnej odpowiedzi: Powierzchnia wymiany gazowej zwiększyła się poprzez pofałdowanie. 23 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 22. Tworzenie informacji Skonstruowanie na podstawie schematu prawidłowego opisu kolejnych następstw wpływu danego leku na działanie synapsy. 0-3 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za każdy z trzech, prawidłowy i podany w odpowiedniej kolejności, opis działania leku wynikający ze schematu. Przykład poprawnej odpowiedzi: 1. Blokada kanałów wapniowych i uniemożliwienie przedostawania się jonów wapnia do wnętrza neuronu. 2. Hamowanie uwalniania się neuroprzekaźnika do synapsy. 3. Blokada generowania impulsu nerwowego. Zadanie 23. Wiadomości i rozumienie Określenie, na podstawie podanych informacji, źródła i drogi zakażenia się bakteriami. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za każde dwa z czterech przyporządkowań nazw chorób do działań człowieka, które mogą skutecznie ograniczać ich występowanie lub przenoszenie. Poprawna odpowiedź: A - 5, B - 4, C - 2, D - 3 Zadanie 24. Korzystanie z informacji Skonstruowanie schematu klasyfikacji wirusów na podstawie informacji zawartych w tekście. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za narysowanie w całości poprawnego schematu. Przykład poprawnej odpowiedzi: jednoniciowe (DNA) DNA( wirusy) WIRUSY RNA( wirusy) dwuniciowe (DNA) dwuniciowe (RNA) jednoniciowe (RNA) 24 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 25. Wiadomości i rozumienie Ustalenie przynależności pierścienic do grupy systematycznej na podstawie ich cech. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za zaznaczenie, wśród podanych cech, każdej z dwóch cech charakterystycznych dla budowy pierścienic. Poprawne odpowiedzi: cechy pierścienic: B, E Zadanie 26. Korzystanie z informacji Uporządkowanie etapów fagocytozy przedstawionych na schemacie według wskazanego kryterium. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wpisanie do tabeli cyfr odzwierciedlających prawidłową kolejność wszystkich etapów fagocytozy na podstawie analizy schematu. Poprawna odpowiedź: kolejność etapów: 5, 2, 1, 4, 3 Zadanie 27. Tworzenie informacji Sformułowanie oceny dotyczącej roli mutacji w organizmie i jej uzasadnienie na podstawie analizy informacji w tekście oraz tabeli kodu genetycznego. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za wykazanie braku negatywnego wpływu opisanej mutacji na organizm oraz uzasadnienie tej oceny. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Mutacja ta nie ma negatywnego znaczenia, ponieważ: nie spowodowała wymiany aminokwasów w białku, gdyż walina została zamieniona na walinę lub jest milcząca. Zadanie 28. Wiadomości i rozumienie Rozpoznanie zaznaczonej na schemacie fazy cyklu komórkowego oraz jej wyjaśnienie. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie nazwy fazy cyklu komórkowego wskazanej na schemacie oraz 1 punkt za wyjaśnienie, na czym ona polega. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Faza S (syntezy) polega na: podwojeniu ilości cząsteczek materiału genetycznego komórek lub na replikacji DNA. 25 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 29. Tworzenie informacji Zinterpretowanie wyników doświadczenia na podstawie wykresu. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie skutków mutacji dla przeżywalności populacji bakterii zależnie od stężenia antybiotyku w pożywce. Przykłady poprawnej odpowiedzi: mutacja zwiększyła przeżywalność osobników tego gatunku bakterii w obecności antybiotyku lub mutacja zwiększyła oporność bakterii na antybiotyk Zadanie 30. a) Tworzenie informacji Rozwiązanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u człowieka - określenie genotypu mężczyzny. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie genotypu mężczyzny, rudowłosego daltonisty. Poprawna odpowiedź: genotyp mężczyzny: rrXdY b) Tworzenie informacji Rozwiązanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u człowieka - podanie genotypów kobiety i określenie prawdopodobieństwa pojawienia się osobnika o wskazanym fenotypie. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie wszystkich czterech możliwych genotypów kobiety oraz 1 punkt za podkreślenie genotypu matki rudowłosej dziewczynki prawidłowo rozróżniającej barwy. Poprawna odpowiedź: genotypy kobiety: RRXDXD, RrXDXD, RRXDXd, RrXDXd Zadanie 31. Tworzenie informacji Wykonanie obliczeń i rozwiązanie zadania z zakresu dziedziczenia cech u różnych organizmów. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za obliczenie i podanie w jednostkach mapowych prawidłowej odległości pomiędzy parą genów A i B na chromosomie. Poprawna odpowiedź: odległość: 3,6 lub 3,6 cM. 26 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 32. Tworzenie informacji Zinterpretowanie wyników doświadczenia dotyczącego wpływu warunków środowiska na fenotyp osobnika. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za określenie barwy odwłoków muszek każdej z hodowli po ich przeniesieniu na pożywkę o normalnym składzie (bez azotanu srebra). Przykład poprawnej odpowiedzi: hodowla I: barwa odwłoków żółta hodowla II: barwa odwłoków jasnobrązowa. Zadanie 33. Wiadomości i rozumienie Rozpoznanie na schemacie procesu, któremu podlega informacja genetyczna. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie prawidłowego oznaczenia rysunku przedstawiającego proces replikacji. Poprawna odpowiedź: rysunek A Zadanie 34. Wiadomości i rozumienie Ustalenie przynależności człowieka do określonych jednostek systematycznych. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za przyporządkowanie wszystkich cech człowieka do wskazanych jednostek systematycznych. Poprawna odpowiedź: I - D, II - A, III - B Zadanie 35. Wiadomości i rozumienie Rozróżnienie czynników zewnętrznych regulujących liczebność populacji i określenie ich wpływu na populację. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za wybór czynnika i określenie jego wpływu na liczebność populacji. Przykłady poprawnych odpowiedzi: o Dostępność i ilość pokarmu wpływa na kondycję fizyczną osobników, np. gdy jest go za mało może nastąpić zwiększona umieralność osobników. o Czynniki abiotyczne np. temperatura wpływa na ogólne warunki życiowe osobników, np. zbyt wysoka lub zbyt niska może powodować choroby lub śmierć osobników. 27 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi o Konkurencja międzygatunkowa w zależności od kierunku działania może ograniczać liczebność populacji danego gatunku, jeżeli nie jest na tyle silny, by konkurować z innym, np. o miejsce do życia. Zadanie 36. Wiadomości i rozumienie Określenie przyrodniczych następstw ograniczania bioróżnorodności. 0-2 Zdający otrzymuje po 1 punkcie za podkreślenie każdego z dwóch działań człowieka, które mogłyby zapobiec zmniejszaniu się różnorodności genetycznej organizmów. Poprawne odpowiedzi: B, D Zadanie 37. Wiadomości i rozumienie Rozróżnienie i opisanie piramidy ekologicznej na podstawie analizy schematów. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie oznaczenia schematu przedstawiającego piramidę energii wraz z uzasadnieniem tego wyboru. Przykład poprawnej odpowiedzi: Jest to piramida A, ponieważ ilość energii zmniejsza się na każdym kolejnym poziomie troficznym, gdyż każdy kolejny organizm wykorzysta ją na własne procesy życiowe. Zadanie 38. Tworzenie informacji Sformułowanie argumentów dotyczących korzyści z zastosowania GMO. 0-2 Zdający otrzymuje 1 punkt za podanie trafnego argumentu wykazującego pozytywne znaczenie GMO dla człowieka oraz 1 punkt za podanie argumentu wykazującego pozytywne znaczenie GMO dla środowiska. Przykłady poprawnych odpowiedzi: Przykłady argumentów dla człowieka: o Dzięki transgenicznym zwierzętom można produkować niektóre lekarstwa, np. hormony niezbędne w leczeniu osób chorych. o Rośliny transgeniczne mogą być odporne na mróz, mogą być dłużej przechowywane a te cechy są pożądane w rolnictwie. Przykład argumentu dla środowiska: o Transgeniczne rośliny mogą być odporne na działanie szkodników, co może zmniejszyć użycie środków ochrony roślin i ograniczyć zatrucie nimi środowiska. 28 Biologia - poziom rozszerzony Klucz punktowania odpowiedzi Zadanie 39. Tworzenie informacji Zinterpretowanie przedstawionych na wykresie informacji, dotyczących zanieczyszczeń powietrza i określenie tendencji zaobserwowanych zmian. 0-1 Zdający otrzymuje 1 punkt za określenie tendencji zmian zanieczyszczeń powietrza we wskazanych latach i podanie jednej prawdopodobnej przyczyny tych zmian. Przykłady poprawnej odpowiedzi: Jest to tendencja spadkowa spowodowana prawdopodobnie: o zmianą technologii w wielu zakładach przemysłowych o zmianami przepisów prawnych dotyczących dopuszczalnych norm emisji zanieczyszczeń. 29 Komisje Egzaminacyjne - dane teleadresowe Centralna Komisja Egzaminacyjna kod: 00-190miejscowość: Warszawaadres: ul. Józefa Lewartowskiego 6kontakt tel.: (22) 53-66-500fax: (22) 53-66-504e-mail: ckesekr@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Gdańsku kod: 80-874miejscowość: Gdańskadres: ul. Na Stoku 49kontakt tel.: (58) 32-05-590fax: (58) 32-05-591e-mail: komisja@ pracy: - 191687916NIP: 583-26-08-016 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Jaworznie kod: 43-600miejscowość: Jaworznoadres: ul. Mickiewicza 4kontakt tel.: (32) 78-41-601fax: (32) 78-41-608e-mail: sekretariat@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Krakowie kod: 31-978miejscowość: Krakówadres: os. Szkolne 37kontakt tel.: (12) 68-32-101fax: (12) 68-32-100e-mail: oke@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łodzi kod: 94-203miejscowość: Łódźadres: ul. Praussa 4kontakt tel.: (42) 63-49-133fax: (42) 63-49-154e-mail: komisja@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łomży kod: 18-400miejscowość: Łomżaadres: ul. Nowa 2kontakt tel.: (86) 21-64-495fax: (86) 473-71-20e-mail: sekretariat@ pracy: 8 - 16 Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Poznaniu kod: 61-655miejscowość: Poznańadres: ul. Gronowa 22kontakt tel.: (61) 85-40-160fax: (61) 85-21-441e-mail: sekretariat@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Warszawie kod: 00-844miejscowość: Warszawaadres: ul. Grzybowska 77kontakt tel.: (22) 45-70-335fax: (22) 45-70-345e-mail: info@ Okręgowa Komisja Egzaminacyjna we Wrocławiu kod: 53-533miejscowość: Wrocławadres: ul. Zielińskiego 57kontakt tel.: (71) 78-51-894fax: (71) 78 -51-866e-mail: sekretariat@ pracy: 8-16REGON: 931982940NIP: 895-16-60-154 Sklep Książki Lektury, pomoce szkolne Szkoła średnia Pomoce szkolne Biologia Matura 2009. Biologia. Poziom podstawowy i rozszerzony Matura 2009. Biologia. Poziom podstawowy i rozszerzony (okładka miękka, Autor: Opracowanie zbiorowe Oceń produkt jako pierwszy Potrzebujesz pomocy w zamówieniu? Zadzwoń Potrzebujesz pomocy w zamówieniu? zamknij Sprawdź jak złożyć zamówienie krok po kroku. Możesz też zadzwonić pod numer +48 22 462 72 50 nasi konsultanci pomogą Ci złożyć zamówienie. Może Cię zainteresować Opis Opis Ćwiczenia na poziomie podstawowym i rozszerzonym dla uczniów szkól średnich przygotowujących się do egzaminu maturalnego standardy wymagali egzaminu maturalnego na obu poziomach Omówienie egzaminu, typy zadań stosowanych w arkuszach egzaminacyjnych 884 zadania w układzie tematycznym: wybrane struktury anatomiczne budujące organizmy, działanie narządów w organizmach, rozmnażanie i rozwój, czynniki chorobowe i choroby nowotworowe, genetyka, ekologia, ewolucjonizm, metabolizm, fizjologia do każdego rozdziału test sprawdzający na obu poziomach 2 przykładowe zestawy egzaminacyjne (poziom podstawowy, poziom rozszerzony) Modele odpowiedzi do wszystkich zadań, testów oraz arkuszy. Dane szczegółowe Dane szczegółowe ID produktu: 1006940578 Tytuł: Matura 2009. Biologia. Poziom podstawowy i rozszerzony Autor: Opracowanie zbiorowe Wydawnictwo: Wydawnictwo Omega Język wydania: polski Język oryginału: polski Data premiery: 2008-01-01 Forma: książka Indeks: 65989388 Recenzje Recenzje Zobacz także Inne z tego wydawnictwa Najczęściej kupowane Podobne do ostatnio oglądanego

matura biologia 2009 poziom rozszerzony